دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهش های ادیانی
2345-3230
2538-4562
6
12
2019
02
20
قداست و نمودهای آن در بودیسمِ مهایانه
7
28
FA
سجاد
دهقانزاده
0000-0002-8823-6709
استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
sajad_dehganzadeh@yahoo.com
حسن
نامیان
دانشآموخته کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
h_namian@yahoo.com
گرچه شاید در نگاه نخست، بودیسم تهراواده (هینهیانه) عاری از هر گونه قداستی به نظر برسد، اما در بودیسم مهایانه اعتقاد به امر قدسی و پرستش موجودات متعالی (انواع بودا)، فضای این آیین را مشحون از قداست کرده است. به رغم تنوع آرای دینپژوهان، ظاهراً در بودیسم مهایانه قداست به مثابۀ حقیقتی ذومراتب، دارای مجلاهای متنوع و ساحتِ ملکوتی همۀ موجودات در نظر گرفته میشود. نقاط عطف زندگی سیدارتاگوتَمهبودا و تعالیم وی مبنای بسیار مهمی در اعتقاد پیروان بودایی به قداست برخی از نمادها، مفاهیم و مکانها بوده است. آموزۀ تریکایه، بودیستوههایی مثل اَوَلوکیتشوره و مَیتِریه، مفاهیمی چون «شونیاتا» و «چنینی» (تتاتَه)، اماکنی همچون استوپاها و معابد، انواع شمایلنگاریهای قدسی، نمادهای دینی مثل مَندَله و مجموعۀ اساطیر بودایی و جاتَکهها، در زمرۀ برجستهترین وجوه قداست در مهایانه به شمار میآید. غایت اصلی پژوهش پیش رو که به روش توصیفیتحلیلی صورت پذیرفته، عمدتاً شناسایی عمیقتر قداست و نمودهای آن در بودیسم مهایانه بوده است.
بودیستوه,بودیسم مهایانه,سمساره,نیروانه,قداست,هنر قدسی
https://adyan.urd.ac.ir/article_89682.html
https://adyan.urd.ac.ir/article_89682_197b268a4614d249fbe230ecc4db1b34.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهش های ادیانی
2345-3230
2538-4562
6
12
2019
02
20
مهمترین مضامین ادعیه شیعی و مسیحی
29
46
FA
مهراب
صادق نیا
0000000164601911
استادیار گروه ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم
sadeghniam@yahoo.com
فاطمه
قربانی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی، دانشگاه تهران
fa.ghorbani1367@gmail.com
دیدگاه عمومی این است که دعا ابزاری است برای درخواست از خدا و برآوردهشدن نیازهای آدمی. حال آنکه در همۀ ادیان و بهویژه ادیان ابراهیمی دعا فراتر از درخواست و نشاندهنده باورداشتهای انسان و ادیان راجع به خدا است. بررسی ادبیات دعایی در اسلام و مسیحیت نشان میدهد دعا وجوهی فراتر از درخواست دارد. هم در اسلام و هم در مسیحیت دعا، تجربۀ ناب عرفانی و مقدس معرفی میشود. دعا پیوندی ناگسستنی با الاهیات دارد و بسیاری از اندیشههای الاهیاتی اسلام و مسیحیت در دعا بازنمایی و بازسازی شده است. از سوی دیگر، ماهیت دعا ارتباط و گفتوگو با خداوند است و اگر این ارتباط، صرفِ به زبان آوردن کلمات و واژگانی بیروح نباشد و مواجهه و ارتباطی پویا و متقابل را در بر بگیرد این گفتوگو بهدرستی صورت گرفته است. این گفتوگو که صمیمانه و دوسویه است از سطح ارتباط من- او خارج میشود و به ارتباط من- تو میرسد. بر این اساس، انسان خدا را همواره در کنار و مخاطب خود میداند و در قالب دعا این گفتمان صمیمانه را به نمایش میگذارد.
دعا,ادعیه اسلامی,ادعیه مسیحی,گفتوگو,ارتباط من- تو
https://adyan.urd.ac.ir/article_89683.html
https://adyan.urd.ac.ir/article_89683_4d892a6981a420dcb8576e3543cb5aeb.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهش های ادیانی
2345-3230
2538-4562
6
12
2019
02
20
جهانشناسی مانوی و ویژگیهای عرفانی آن
47
64
FA
سیدسعید رضا
منتظری
استادیار گروه ادیان و عرفان، پردیس فارابی، دانشگاه تهران
ssmontazery@ut.ac.ir
پیمان
صمیمی
دانشجوی دکتری رشته ادیان، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
p_samimi@yahoo.com
جهانشناسی یکی از مهمترین مقولات مطرح در هر دین و نظام فکری است. چگونگی نگاه به جهان و تبیین آن نشاندهنده بسیاری از زوایای پنهان و آشکار هر اندیشهای است. دین مانوی از جهانشناسی اسطورهای و پیچیدهای برخوردار است که اغلب نشاندهنده دیدگاه عرفانی این دین به عالم است. این مقوله ترکیبی از جهانشناسی گنوسی است که در ساختاری ایرانی گنجانده شده است. از ویژگیهای نظام جهانشناختی مانوی میتوان به ثنویتی ازلی که در خیر و شر برقرار است، و سه دوره آفرینش اشاره کرد. بیزاری از عالم ماده و باور به اسارت روح که منشأ الاهی داشته و در ماده محبوس است، ماهیت اهریمنی عالم و تلاش برای رهایی از چرخه تولدهای مکرر، و نهایتاً بازگرداندن انوار الاهی به خاستگاه و اصل خویش از بارزترین اندیشههای عرفانی این جهانشناسی است که در دستگاه فکری ایران باستانی عرضه شده است.
مانویت,عرفان مانوی,جهانشناسی عرفانی,گنوسی
https://adyan.urd.ac.ir/article_89685.html
https://adyan.urd.ac.ir/article_89685_d4c61b08ac23f413c3518fb56403bc3e.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهش های ادیانی
2345-3230
2538-4562
6
12
2019
02
20
تولّد اسرارآمیز و اجتباء در ماجرای سلیمان (ع) با تکیه بر قصص قرآن و تورات، همراه با خوانش اسطوره اوستایی جم
65
85
FA
علیرضا
سلیمان زاده
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه سیستان و بلوچستان
soleymanzadeh70@gmail.com
برخی عناصر داستانی شخصیتی به نام جم/یم که در کتاب اوستا موجود است، شباهتهای صوری بسیار با قصص توراتی و قرآنی مربوط به سلیمان (ع) دارد؛ همانگونه که تصور میشود، داستان جم/یم در شاهنامه به دلیل شباهت بسیار، میتواند نمادی از داستان سلیمان (ع) نیز باشد. دو مبحث «تولد اسرارآمیز» و «اجتباء» که در این پژوهش، مرتبط با خوانشهای موجود درباره این دو شخصیت بدانها میپردازیم، یا در مطالعات پیشین مغفول مانده یا بدون مقایسۀ مطالب موجود در قرآن کریم، تورات، اوستا و بیتوجه به برخی جنبههای اساسی دیگر نگاشته شده است. مقاله حاضر در پی این هدف است که شباهتهای روایات در دو جنبه از جنبههای محل بحث را به صورت ریشهای بررسی و تحلیل کند. روش پژوهش در مقاله حاضر، تحلیل محتوای روایتهای موجود در قرآن، تورات و اوستا از طریق مراجعه مستقیم خواهد بود. در عین حال، از تفاسیر معتبر نیز برای تحلیل آیات قرآنی بهره میبریم. نتایجی که از این پژوهش با استفاده از روایتشناسی داستانی حاصل خواهد شد، خواننده را از طریق مطالعه تطبیقی با بخشهای جدیدی از جنبههای جالب و نسبتاً مشابه زندگانی جم در اوستا و سلیمان (ع) در متون الاهی، آشنا میکند.
قرآن کریم,تورات/عهد عتیق,اوستا,سلیمان (ع),جم (یم/جمشید)
https://adyan.urd.ac.ir/article_89686.html
https://adyan.urd.ac.ir/article_89686_c61cb644ce23f8cfec378c37d3230b5d.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهش های ادیانی
2345-3230
2538-4562
6
12
2019
02
20
تأثیر کهانت بر پیدایش متنبیان صدر اسلام
87
105
FA
راضیه
سیروسی
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه الزهراء
sirousirazi@yahoo.com
محمد حسن
الهی زاده
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بیرجند
mhelahizadeh@birjand.ac.ir
در طول تاریخ، همزمان پس از درگذشت رهبران مذهبی و سیاسی برجسته، افرادی ظهور کردهاند که خود را در جایگاه رهبر راستین قرار میدادند. چنین رویدادی در جزیرةالعرب به دلیل سلطه نظام قبیلهای و رسوبات فرهنگ جاهلی قریبالوقوع بود. متنبیان صدر اسلام، از باورهای عوام به سحر و جادو بهره میبردند و با انجامدادن برخی حرکات نمایشی و سخنان سجعآمیز سعی در اغفال مردم داشتند. نکته مهم، پیوند عمیق کهانت و به طور عام جادوگری با ریاست دینی است. این مقام در جزیرةالعرب بر عهده کاهنان بود که از آموختهها و تواناییهای خود در این حوزه برای تثبیت مقام نبوت استفاده کردند. در مقاله حاضر، پس از شناسایی ویژگیهای جادو و کهانت، در صدد تطابق آن با گفتار و اعمال متنبیان برآمدهایم. نتایج نشان میدهد که سخن و عمل متنبیان بر دو محور اصلی کهانت، وابستگی و تزویر، تطابق کامل دارد.
متنبیان,کهانت,جادو,پیامبر (ص),صدر اسلام
https://adyan.urd.ac.ir/article_89687.html
https://adyan.urd.ac.ir/article_89687_50d5e52097497d5fb805122df61e2655.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهش های ادیانی
2345-3230
2538-4562
6
12
2019
02
20
نمادِ «مرکز» در کیهانشناسی اساطیری ایرانی و سنجش آن با کیهانشناسی یهودی
107
121
FA
بهزاد
اتونی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آیتاللّه بروجردی، بروجرد
behzad.atooni@abru.ac.ir
مهدی
شریفیان
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
dr.sharifiyan@yahoo.com
بهروز
اتونی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی قم
behroozatooni@yahoo.com
یکی از موضوعات مهم در اسطورهشناسی و دینپژوهی تطبیقی که جنبه جهانی دارد و در همه ملل و اقوام دیده میشود، موضوع مرکز است. مرکز در حقیقت محوری است مینوی و قدسی که انسان به واسطه آن، به نوزایی و تشرّف میرسد و به امری والا، نائل میآید. مرکز، ممکن است شخص، جسم، فکر، مکانی مذهبی یا حتی کوهی اسطورهای باشد. در کیهانشناسی اساطیری ایرانی و یهودی، مهمترین نماد مرکز، کوه است؛ کوه البرز در اساطیر ایرانی و کوههای جرزیم، صهیون، سینا، هور و ... در اساطیر یهودی، که به واسطه پیونددهندگی زمین به آسمان، یعنی جایگاه خدایان، سرشار از نیروی قدسی و مینوی است و از طریق آن، بسیاری از شاهان، پهلوانان و رهبرانِ دینیِ اسطورهای، به نوزایی و تشرّف رسیدهاند. کوههای اساطیری ایرانی و یهودی، از آنجا که مرکزی قدسی هستند، جایگاه برخی خدایان و ایزدان تصوّر شدهاند و در حقیقت، یادآور بهشت آغازیناند. نگارندگان در این جستار بر آنند تا با مقایسه اساطیر ایرانی و یهودی، اهمیت این کوههای اسطورهای را به مثابه مرکزی کیهانی، که آیین تشرف بدان واسطه صورت میپذیرد، نشان دهند.
مرکز,البرز,محور کیهانی,اساطیر یهودی,بهشت,تشرّف
https://adyan.urd.ac.ir/article_89688.html
https://adyan.urd.ac.ir/article_89688_c27d883b01f47e5a8e1c6d1d24f08d79.pdf