TY - JOUR ID - 111522 TI - ناسازگاری سیمای اهریمن و دیوان در شاهنامه با متون زرتشتی JO - پژوهش های ادیانی JA - JRR LA - fa SN - 2345-3230 AU - حیدری, حسین AU - قاسم پور, محدثه AD - دانشیار گروه ادیان، دانشگاه کاشان. AD - دانش آموخته کارشناسی ارشد ادیان، دانشگاه کاشان. Y1 - 2015 PY - 2015 VL - 3 IS - 5 SP - 9 EP - 33 KW - شاهنامه KW - فردوسی KW - اوستا KW - اهریمن KW - دیوان KW - متون پهلوی DO - N2 - فردوسی برای حفظ و تداوم هویت ایرانی، به تدوین شاهنامه همّت گذاشت. به دلیل اینکه در زمان حکیم توس، دوره باورمندی بی‌چون و چرا به اساطیر فرا رسیده بود، وی با تلفیق اساطیر با باورهای زرتشتی و غیرزرتشتی سده‌های پیش و پس از اسلام، قالب اسطوره را به حماسه مبدل کرد و کاخ شاهنامه را بنا نهاد. از این‌رو، شاهنامه صرفاً گزارشگر باورها و آیین‌های ایران پیش از اسلام نیست.این مقاله نخست ویژگی‌ها و کارکرد اهریمن، و آنگاه رابطة اهریمن با اورمزد و جهان را در اوستا و متون پهلوی با گزارش شاهنامه مقایسه می‌کند. سپس، گزارش فردوسی درباره سرشت و اوصاف دیوان، رابطة دیوان با اهورامزدا و آفریده‌های او، راه مبارزه با دیوان، و اوصاف سه دیو بزرگ (رشک، آز، خشم) را با گزارش متون زرتشتی باستان می‌سنجد و همسویی‌ها و ناهمسویی‌های آنها را آشکار می‌کند. این جستار نشان می‌دهد که در شاهنامه، اهریمن و دیوان جایگاه پیشین خود را از دست داده‌اند و از اقتدار آنها و تأثیری که در هستی داشته‌اند به ‌شدت کاسته شده است و به جایگاه فروتری که در متون و فرهنگ اسلامی دارند، نزدیک شده‌اند. UR - https://adyan.urd.ac.ir/article_111522.html L1 - https://adyan.urd.ac.ir/article_111522_fe02ee214feeb20c5025e84cbb48777f.pdf ER -