تشابک دلالی گرانیگاه فهم آیه 82 سوره نساء با تأکید بر شواهد روایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

آیه 82 سوره نساء از مشهورترین آیات قرآن کریم است که در موضوعات مختلفی به آن استناد شده است. پژوهش حاضر از میان موضوعات مختلف مرتبط با این آیه، ملازمه‌ای را می‌کاود که این آیه میان بشری‌بودن متن و مبتلاشدن به اختلاف کثیر برقرار کرده است؛ و این پرسش اساسی را پی می‌جوید که: آیا هر متن بشری به طور کلی و همیشه دارای اختلاف کثیر است یا آنکه قرآن ویژگی خاصی دارد که بازیابی آن در متون بشری، عامل پدیداری اختلاف کثیر در این متون است؟ بدین‌منظور در رویکردی تحلیلی‌انتقادی، دیدگاه‌های مفسران درباره اختلاف مذکور در آیه بررسی شده و بر اساس امکان انطباق بر متون بشری و مفاد خود آیه راستی‌آزمایی شده است. بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد اختلافی که قرآن مبرّای از آن بوده و متون بشری در صورت همانندی به قرآن مبتلای به آن خواهند شد ناظر به شبکه گسترده ارتباطات دلالی در قرآن است. از این‌رو متون بشری به طور کلّی به اختلافات و تناقضات درونی فراوان مبتلا نیست، بلکه فقط وقتی بخواهد همچون قرآن دارای تشابک دلالی باشد، ناسازگاری‌های درونی‌ در آنها بروز می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Network Implications as the Pivot of Understanding Verse 82 of Surah al-Nisa with Emphasis on Narrative Proofs

نویسندگان [English]

  • Omid Qorbankhani 1
  • Davud Mollahasani 2
  • Mohammad Kazem Rahman Setayesh 3
1 Graduate in Comparative Interpretation of the Quran, Qom University, Qom, Iran.
2 Graduate in Quranic and Hadith Sciences, Qom University, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Verse 82 of Surah al-Nisa is one of the most famous verses of the Holy Quran, to which is referred in numerous subjects. Among the various topics related to this verse, the present study explores the connection that this verse has established between the humanity of the text and the suffering of multiple differences. Therefore, it seeks the fundamental question, whether human texts in general and always have multiple differences, or the Quran has a special feature that its reproduction in human texts leads to multiple differences. For this purpose, in an analytical-critical approach, the views of the commentators on the difference mentioned in verse 82 of Surah al-Nisa have been examined and tested in terms of the possibility of their conforming to human texts and the content of the verse itself. Studies show that the difference that the Quran is free from and that human texts will be affected if they are similar to the Quran refers to the extensive network of semantic implications in the Quran. Thus, human texts in general do not suffer from multiple internal differences and contradictions, but only when they are intended to have such network implications as the Quran, internal inconsistencies arise.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Multiple Differences
  • Contradictions
  • Network Implications
  • Correspondence of Verses
  • Verse 82 of Surah al-Nisa
قرآن ‌کریم.
آلوسی، محمود بن‌ عبد الله (1415). روح‌ المعانی،بیروت: دار الکتب‌ العلمیه.
ابن ‌تیمیه، احمد بن‌ عبد الحلیم (1490). مقدمه فی اصول التفسیر، بیروت: دار مکتبه‌ الحیاه.
ابن‌ عاشور، محمد طاهر (1420). تفسیر التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسه ‌التاریخ ‌العربی.
ابن ‌عطیه، عبد الحق ‌بن ‌غالب (1422). المحرر الوجیز، بیروت: دار الکتب ‌العلمیه.
ابو حیان، محمد بن‌ یوسف (1420). البحر المحیط، بیروت: دار الفکر.
ابو عاصی، محمد سالم (1426). علوم القرآن عند الشاطبی، قاهره: دار البصائر.
ابوالفتوح ‌رازی، حسین ‌بن ‌علی (1408). روض الجنان و روح الجنان، مشهد: آستان ‌قدس‌ رضوی.
اربلی، علی ‌بن ‌عیسی (1381). کشف‌ الغمه، تبریز: بنی‌هاشمی.
ایزدی ‌مبارکه، کامران (1376). شروط و آداب تفسیر و مفسّر، تهران: امیرکبیر.
بابایی، علی‌اکبر (1398). علوم قرآنی 4، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باقلانی، محمد بن‌ الطیب (1421). إعجاز القرآن، بیروت: دار الکتب ‌العلمیه.
بدری، تحسین (1428). معجم مفردات اصول الفقه المقارن، تهران: المشرق ‌للثقافه‌ والنشر.
بغوی، حسین ‌بن ‌مسعود (1420). معالم‌ التنزیل، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
بیضاوی، عبد الله ‌بن ‌عمر (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
ثعلبی، احمد بن‌ محمد (1422). الکشف والبیان، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
جعفری، یعقوب (1376). تفسیر کوثر، قم: مؤسسه ‌انتشارات ‌هجرت.
جوادی‌ آملی، عبدالله (1388). تفسیر تسنیم، قم: اسراء، ج17.
جوادی‌ آملی، عبدالله (1389). تفسیر تسنیم، قم: اسراء، ج19.
حرّ ‌عاملی، محمد بن‌ حسن (1409).‌ وسائل ‌الشیعه، قم: مؤسسه‌ آل‌ البیت (ع).
حمیری، نشوان بن سعید (بی‌تا). شمس العلوم، دمشق: دار الفکر.
خراسانی، محمد کاظم (1409). کفایه الاصول، قم: مؤسسه ‌آل ‌البیت (ع).
خوئی، ابوالقاسم (1417). محاضرات فی أصول الفقه، قم: انصاریان.
دروزه، محمد عزه (1421). التفسیر الحدیث: ترتیب السور حسب النزول، بیروت: دار الغرب ‌الإسلامی.
ذهبی، محمد حسین (بی‌تا). التفسیر والمفسرون، بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی.
راد، علی (1394). «مفسّران امامیه و غرر آیات؛ چیستی، رهیافت‌ها و گونه‌ها»، در: پژوهش‌های قرآن و حدیث، س48، ش1، ص25-48.
رشید رضا، محمد (1990). تفسیر المنار، مصر: الهیئه‌ المصریه.
رضایی ‌اصفهانی، محمدعلی (1387). منطق تفسیر قرآن، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، ج1.
رضی، محمد بن‌ حسین (1414).‌ نهج‌البلاغه، قم: هجرت.
زرکشی، محمد بن ‌بهادر (1410). البرهان، بیروت: دار المعرفه.
زمخشری، محمود بن‌ عمر (1407). الکشاف، بیروت: دار الکتاب ‌العربی.
سیوطی، عبد الرحمن ‌بن ‌ابی ‌بکر (1404). الدر المنثور، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله ‌مرعشی ‌نجفی.‌
سیوطی، عبد الرحمن ‌بن ‌ابی ‌بکر (1421). الإتقان، بیروت: دار الکتاب ‌العربی.
صادقی‌ تهرانی، محمد (1406). الفرقان، قم: فرهنگ ‌اسلامی.
صدوق، محمد بن‌ علی (1378).‌ عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان.
صدوق، محمد بن ‌علی (1398). التوحید، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه ‌مدرسین حوزه علمیه قم.
صدوق، محمد بن ‌علی (1403).‌ معانی ‌الأخبار، قم: دفتر انتشارات‌ اسلامی.
صفار، محمد بن‌ حسن (1404).‌ بصائر الدرجات، قم: مکتبه آیه ‌الله المرعشی ‌النجفی.
طباطبایی، محمد حسین (1390).‌ المیزان، بیروت: مؤسسه‌ الأعلمی ‌للمطبوعات.
طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمد بن‌ جریر (1412). جامع البیان، بیروت: دار المعرفه.
طوسی، محمد بن ‌حسن (بی‌تا). التبیان، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
فخر رازی، محمد بن ‌عمر (1420). التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
فیض‌ کاشانی، محمد بن‌ شاه ‌مرتضی (1415). تفسیر الصافی، تهران: مکتبه الصدر.
قائمی‌نیا، علی‌رضا (1389). بیولوژی نص، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قرطبی، محمد بن ‌احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
قمی، علی ‌بن ‌ابراهیم (1404).‌ تفسیر القمی، قم: دار الکتاب.
کلینی، محمد بن‌ یعقوب (1407).‌ الکافی، تهران: دار الکتب‌ الإسلامیه.
لاهیجی، محمد بن ‌علی (1373). تفسیر شریف ‌لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
محمدی ری‌شهری، محمد (1391). شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث، قم: دارالحدیث.
مظفر، محمدرضا (1387). اصول الفقه، قم: بوستان کتاب.
معرفت، محمد هادی (1415). التمهید فی علوم‌ القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
معرفت، محمد هادی (1418). التفسیر والمفسرون، مشهد: الجامعه الرضویه للعلوم ‌الإسلامیه.
مغنیه، محمد جواد (1425). التفسیر المبین، قم: دار الکتاب ‌الإسلامی.
مفید، محمد بن‌ محمد (1413 الف). الإختصاص، قم: المؤتمر العالمی ‌لالفیه الشیخ ‌المفید.
مفید، محمد بن ‌محمد (1413 ب). الإرشاد فی معرفه حجج ‌الله علی ‌العباد، قم: کنگره شیخ ‌مفید.
مکارم ‌شیرازی، ناصر؛ و دیگران (1371). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب ‌الإسلامیه.
مؤدب، رضا (1393). مبانی تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم.
میرعرب، فرج‌الله (1394). علوم قرآن در احادیث اهل بیت (ع)، قم: دفتر تبلیغات ‌اسلامی.
هلال، هیثم (1424). معجم مصطلح الأصول، بیروت: دار الجلیل.