مقایسه تصویر حوا در عهدین و قرآن و بررسی پیامد‌های این تصویر در ادبیات‌ و هنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات زنان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

چکیده

این مقاله نخست دربارۀ تصویر حوا، در مقام اولین زن در داستانِ آفرینش قرآن و عهدین، به ‌طور مقایسه‌ای سخن می‌گوید و به  ابعاد جایگاه انسانی، تقصیر در هبوط و مجازات گناه نخستین او می‌پردازد؛ سپس پیامدها و بازنمایی‌های این تصویر الاهیاتی را در ادبیات و هنر دو جهان مسیحی و اسلامی بررسی و مقایسه می‌کند. این هدف با گردآوری داده‌ها و کاوش در اسناد کتاب‌خانه‌ای و آثار هنری در قالب مطالعه مقایسه‌ای خُرد و متوازن به نحو تبارشناختی در بخش اول، یعنی بررسی داستان آفرینش در قرآن و عهدین، و به نحو مقایسه‌ای نامتوازن در بخش دوم، یعنی تأثیر منابع الاهیاتی بر ادبیات و هنر، صورت گرفته است. حاصل این واکاوی نشان می‌دهد تصویر حوا در عهدین عاری از اسطوره‌های زن‌ستیزانه نیست و خلق‌شدن از دندۀ چپ، وسوسۀ آدم و تقصیرکاری در هبوط و مجازات حوا متفاوت با آدم تصویر شده است، در صورتی‌ که قرآن چنین تصویری ترسیم نمی‌کند. به ‌هر حال، گذشته از ادبیات و هنر غربی که تصویر عهدینی حوا را بازنمایی می‌کند، برخی آثار ادبی و هنری اسلامی نیز متأثر از همان تصویرند و با تصویر قرآنیِ حوا مطابقت ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparing the Image of Eve in the Bible and the Quran and Examining Its Consequences in Literature and Art

نویسندگان [English]

  • saleheh khodadadi 1
  • Mohsen Badreh 2
1 PhD Student in Women's Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Women's Studies, Al Zahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article first deals comparatively with the image of Eve as the first woman in the story of the creation of the Quran and the Bible, and discusses the dimensions of human status, guilt in the descent, and punishment of her first sin. It then examines and compares the consequences and representations of this theological image in the literature and art of the Christian and Islamic worlds. This goal is achieved by collecting data and exploring library documents and artwork, usingmicro and balanced comparison study in the first part i.e. the examination of the story of creation in the Quran and the Bible, and unbalanced comparison study in the second part i.e. the investigation of the effect of theological sources on literature and art. The result of the study shows that the image of Eve in the Bible is not free of anti-feminist myths. Furthermore, the creation of the left rib, Adam's temptation, guilt in the descent and punishment of Eve are depicted differently from Adam, while the Quran does not depict such an image.  However, in addition to Western literature and art, which represents the Bible's image of Eve, some Islamic literary and artistic works are also influenced by the same image and do not correspond to the Quranic image of Eve.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Eve in the Bible
  • Eve in the Quran
  • Eve in Literature
  • Eve in Art
  • Theology of Gender
قرآن کریم (1383). ترجمه: حسین انصاریان، تهران: تلاوت.
عهد قدیم (۱۳۹۷). ترجمه: پیروز سیار، تهران: نی.
عهد جدید (۱۳۹۷). ترجمه: پیروز سیار، تهران: نی.
آخوندی، سکینه (1389). «بررسی اندیشه فریب آدم توسط حوا»، در: پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، ش7، ص۸۹-۱۰۵.
آگوستین (۱۳۸۰). اعترافات، ترجمه: سایه میثمی، تهران: مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها، چاپ دوم.
آن راس، ماری (۱۳۹۵). «پرنیان و رنگین‌کمان»، ترجمه: مرضیه سلیمانی، در: اطلاعات حکمت و معرفت، ش۶، ص۱۸-۲۱.
ابوبکر نیشابوری (سورآبادی)، عتیق بن محمد (۱۳۶۵). قصص القرآن، تهران: یحیی مهدوی.
الباش، حسن (۱۳۹۲). قرآن و عهد قدیم در کجا اتفاق و در کجا اختلاف دارند؟، ترجمه: علی‌اوسط ابراهیمی، تهران: گستره.
بلخی، جلال‌الدین ‌محمد (مولوی) (۱۳۶۵). مثنوی ‌معنوی، به کوشش: محمدافشین وفایی، پژمان ‌فیروزبخش، تهران: علمی و فرهنگی.
پاکتچی، احمد (۱۳۹۱). روش تحقیق با تأکید بر علوم قرآن و حدیث، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
تقی‌زاده‌ طوسی‌، فریدون‌ (۱۳۶۳). قصص‌ الانبیاء‌، تهران: باران.
جامی، عبدالرحمن (۱۳۷۸). هفت ‌اورنگ، تهران: مؤسسه نشر میراث مکتوب، چاپ اول.
حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد (۱۳۴۷). دیوان ‌حافظ، تصحیح: محمد قزوینی، تهران: امیرکبیر.
حسینی، مریم (۱۳۸۸). ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: چشمه.
خاقانی (۱۳۶۵). دیوان‌ خاقانی، تصحیح: سید ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار، چاپ هشتم.
راسخی، فروزان (۱۳۸۴). «مقایسه دیدگاه‌های قرآن و کتاب مقدس درباره زن (بر اساس داستان آفرینش)»، در: تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش۴، ص۹۹-۱۱۲.
رکنی ‌یزدی، محمدمهدی (۱۳۹۶). کشف الاسرار و عده الابرار میبدی، تهران: سمت، چاپ دوازدهم.
زارع‌پور، اسماعیل (۱۳۷۵). گناه نخستین، هبوط حضرت آدم (ع) در عهد قدیم و عهد جدید، قرآن و عرفان ‌اسلامی، مشهد: آستان ‌قدس ‌رضوی.
صالحی، مرضیه (۱۳۸۳). «جایگاه زن در قرآن و عهد قدیم»، در: بینات، ش۴۲، ص۱۷-۴۱.
صدوق، محمد بن علی (۱۳۷۸). عیون اخبار الرضا (ع)، ترجمه: محمدباقر قزوینی، تهران: جهان، ج۱.
طالبی، مسعود (۱۳۸۵). «نقش کتاب مقدس و ارباب کلیسا در ظهور فمینیسم (قسمت ‌دوم)»، در: مطالعات راهبردی زنان، ش۳۱، ص۶۱-۸۴.
طالبی، مسعود (۱۳۸۶). «نقش کتاب مقدس و ارباب کلیسا در ظهور فمینیسم (قسمت‌ سوم)»، در: مطالعات راهبرد زنان، ش۳۲، ص۴۱-۸۰.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا). تفسیر المیزان، قم: جامعه مدرسین، ج۴.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۶۷). تفسیر جوامع الجوامع، بی‌جا: بی‌نا، ج۱.
طبری، محمد بن جریر (۱۳۸۸). تاریخ طبری، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: ‌اساطیر.
طوسی، محمد بن حسن (۱۳۹۰). تفسیر تبیان، زیر نظر: اکبر ثقفیان، علی اوجبی، تهران: خانه‌ کتاب ‌ایران.
ظهیری ‌سمرقندی، محمد بن ‌علی (۱۳۹۲). سندبادنامه، تهران: مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها (مؤسسه نشر میراث مکتوب).
علی‌جانی، رضا (۱۳۸۹ الف). زن در متون مقدس، زن در آیین یهود، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
علی‌جانی، رضا (۱۳۸۹ ب). زن در متون مقدس، زن در آیین مسیحیت، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
مظاهری، حبیب (۱۳۹۰). شخصیت زن در قرآن کریم و عهدین، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
مکارم شیرازی، ناصر؛ و دیگران (۱۳۵۳). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتاب الاسلامی، ج۳.
مهریزی، مهدی (۱۳۸۶). شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی و فرهنگی.
میلتون، جان (۱۳۸۳). بهشت ‌گم‌شده، ترجمه: فریده مهدوی دامغانی، تهران: تیر، چاپ دوم، ج۳.
نخشبی، ضیاءالدین (۱۳۹۱). طوطی‌نامه، تهران: قدیانی، ج۱.
همدانی، شیخ ابراهیم بن بزرگ‌مهر (۱۳۷۷). دیوان‌ عراقی، تهران: علم، چاپ هشتم.
 
Hadromi-Allouche, Z. (2018). "Images of the First Woman: Eve in Islamic Fāl-nāma Paintings”, In: Biblical Women and the Arts, by J. Cheryl Exum, David J. A.Clines, and Diana Apostolos-Cappadona, pp. 31-55, Bloomsbury.
Hassan, Riffat (1990). “An Islamic Perspective, in Becher, J. World Council of Churches”, In: Women, Religion, and Sexuality: Studies on the Impact of Religious Teachings on Women, Geneva, pp. 93-128.
Hassan, Riffat (1994). “Women’s Interpretation of Islam,” In: Women and Islam in Muslim Societies, No. 7, pp. 113-121.
Hassan, Riffat (1995). “Women in Muslim Culture: Some Critical Theological Reflection”, In: Daialoque and Allianc, 9 (1).
Henry, M.; Burder, G.; Hughes, J.; Palmer, S. (1843). An Exposition of the Old and New Testament, Philadelphia: Barrington, Vol. 1.
Hesiode (1996). Hesiod's Works and Days: A Translation and Commentary for the Social Sciences, Translated by: Tandy, D. W. Neale, W. C., Berkeley Ca.: University of California Press.