بررسی و نقد رویکرد جامعه‌شناسی تاریخی شریعتی در اسلام‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی، شهر ری، ایران

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی، شهر ری، ایران

چکیده

بررسی روش‌شناسی شریعتی در اسلام‌شناسی نشان می‌دهد که خلاقیت‌ها و نوگرایی‌های وی در تفسیری متفاوت از دین بی‌شک نتیجه نوآوری‌های روش‌شناختی وی در به‌کارگیری دستاوردهای جامعه‌شناسی و فلسفه تاریخ جدید در بازتعریف مفاهیم و باورهای دینی است. رویکرد شریعتی در مطالعات اسلامی را می‌توان در بستر جامعه‌شناسی دین قرار داد. شریعتی همواره به سه مؤلفه تاریخ‌گرایی (توجه به پیشینه و نقش تاریخی پدیده‌ها)، عینیت‌گرایی و نگرش‌نظام‌مند به عنوان ویژگی‌های اصلی روش خود توجه کرده است. این مقاله با به‌کارگیری روش تأویلی با رویکرد تحلیلی در صدد است نشان دهد که روش منحصر به فرد شریعتی در مطالعات اسلام‌شناسی زمینه‌ساز توجه به ابعاد جدیدی در متون دینی و تاریخ اسلامی شده که از بستر آن امکان خوانشی ایدئولوژیک از دین برای وی فراهم شده است. در رویکرد اسلام‌شناسی شریعتی توجه ویژه‌ای به ظرفیت‌های سیاسی و اجتماعی دین اسلام و مذهب تشیع شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review and Critique of Shariati's Historical Sociological Approach in Islamology

نویسندگان [English]

  • noorsaid asa 1
  • fereshteh etefagh far 2
  • mahdi goljan 2
1 PhD Student in Islamic History, Islamic Azad University, Yadegar Emam Khomeini Branch, Shahr Rey, Iran
2 Assistant Professor, Department of History, Islamic Azad University, Yadegar Emam Khomeini Branch, Shahr Rey, Iran
چکیده [English]

The study of Shariati's methodology in Islamology shows that his creativity and modernity in the different interpretation of religion is undoubtedly the result of his methodological innovations in applying the achievements of sociology and modern philosophy of history in redefining religious concepts and beliefs. Shariati's approach to Islamic studies can be placed in the context of the sociology of religion. Shariati has always considered the three components of historicism (attention to the background and historical role of phenomena), objectivism and systematic attitude as the main features of his method. Using an interpretive method with an analytical approach, this article seeks to show that Shariati's unique method in Islamic studies has paved the way for attention to new dimensions of religious texts and Islamic history, which has enabled him to have an ideological understanding of religion. In Shariati's approach to Islamology, special attention has been paid to the political and social capacities of Islam and the Shiite religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ali Shariati
  • Islamology
  • Historical Sociology
  • Objectivism
  • History

مراجع

آزاد ارمکی، تقی (1374). «پیشینه نظری دیدگاه جامعه‌شناختی دکتر علی شریعتی، نسبت با مارکسیسم»، در: سفر سبز: یادواره هجدهمین سالگرد شهادت دکتر علی شریعتی، تهران: الهام.
آقاجری، سید هاشم (1379). شریعتی: متفکر فردا، تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر.
ادیبی، حسین؛ انصاری، عبدالمعبود (1358). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: جامعه.
رحمتی، اکبر (1380). استاد مطهری و روشنفکران، تهران: صدرا.
رهنما، علی (۱۳۸۳). مسلمانی در جست‌وجوی ناکجاآباد: زندگی‌نامه سیاسی علی شریعتی، ترجمه: کیومرث قرقلو، تهران: گام نو.
شجاعی زند، علی‌رضا (1380). دین، جامعه و عرفی‌شدن، تهران: نشر مرکز.
شریعتی، علی (1356). با مخاطب‌های آشنا، در: مجموعه آثار، ج1، تهران: ارشاد.
شریعتی، علی (۱۳۶۰). مذهب علیه مذهب، در: مجموعه آثار، ج۲۲، تهران: سبز.
شریعتی، علی (۱۳۶۱ الف). جهان‌بینی و ایدئولوژی، در: مجموعه آثار، ج۲۳، تهران: مونا.
شریعتی، علی (۱۳۶۱ ب). انسان بی‌خود، در: مجموعه آثار، ج25، تهران: قلم.
شریعتی، علی (۱۳۶۱ ج). خودسازی انقلابی، در: مجموعه آثار، ج2، تهران: الهام.
شریعتی، علی (۱۳۶۱ د). تاریخ تمدن 1، در: مجموعه آثار، ج11، تهران: آگاه.
شریعتی، علی (1362). روش شناخت اسلام، در: مجموعه آثار، ج28، تهران: چاپخش.
شریعتی، علی (1364). آثار گوناگون، بخش اول، در: مجموعه آثار، ج35، تهران: مونا.
شریعتی، علی (۱۳۷۱). بازشناسی هویت ایرانی‌اسلامی، در: مجموعه آثار، ج۲۷، تهران: الهام.
شریعتی، علی (1375). اسلام‌شناسی 1، در: مجموعه آثار، ج16، تهران: قلم.
شریعتی، علی (1376). ویژگی‌های قرون جدید، در: مجموعه آثار، ج31، تهران: چاپخش.
شریعتی، علی (1378 الف). تاریخ تمدن 2، در: مجموعه آثار، ج12، تهران: قلم.
شریعتی، علی (1378 ب). چه باید کرد؟، در: مجموعه آثار، ج20، تهران: قلم.
شریعتی، علی (1379). تاریخ شناخت ادیان 1، در: مجموعه آثار، ج14، تهران: شرکت سهامی انتشار.
شریعتی، علی (1384). ما و اقبال، در: مجموعه آثار، ج5، تهران: الهام.
شریعتی، علی (1386). هبوط در کویر، در: مجموعه آثار، ج13، تهران: چاپخش.
شریعتی، علی (1380). حسین، وارث آدم، در: مجموعه آثار، ج19، تهران: قلم.
علایی، محمدحسن؛ وثوقی، منصور (1397). «تحلیل اندیشه‌های شریعتی در ارتباط با تفکر غیرتئولوژیک- غیرسکولار»، در: جامعه‌پژوهی فرهنگی، دوره 9، ش3، ص79-101.
علی‌جانی، رضا (1380). ایدئولوژی: ضرورت یا پرهیز و گریز؟، تهران: چاپخش.
فراست‌خواه، مقصود (1390). «شریعتی، جامعه‌شناسی دین و ایدئولوژی»، در: مهرنامه، ش12، ص74-75.
فروند، ژولین (1368). جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمه: عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: رایزل.
مطهری، مرتضی (1363). حماسه حسینی، تهران: صدرا.
مندراس، هانری (1356). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه: باقر پرهام، تهران: امیرکبیر.
هاشمی، محمدمنصور (1385). دین‌اندیشان متجدد: روشنفکری دینی از شریعتی تا ملکیان، تهران: کویر.
همیلتون، ملکم (۱۳۸۷). جامعه‌شناسی دین، ترجمه:‌ محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
یوسفی اشکوری، حسن (1379). شریعتی و نقد سنّت، تهران: یادآوران.
Dabashi, Hamid (2008). Islamic Liberation Theology: Resisting the Empire, London: Routledge.
Terriff, Terry (1999). Security Studies Today, USA: Blackwell, Polity Press.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار