ORIGINAL_ARTICLE
قداست و نمودهای آن در بودیسمِ مهایانه
گرچه شاید در نگاه نخست، بودیسم تهراواده (هینهیانه) عاری از هر گونه قداستی به نظر برسد، اما در بودیسم مهایانه اعتقاد به امر قدسی و پرستش موجودات متعالی (انواع بودا)، فضای این آیین را مشحون از قداست کرده است. به رغم تنوع آرای دینپژوهان، ظاهراً در بودیسم مهایانه قداست به مثابۀ حقیقتی ذومراتب، دارای مجلاهای متنوع و ساحتِ ملکوتی همۀ موجودات در نظر گرفته میشود. نقاط عطف زندگی سیدارتاگوتَمهبودا و تعالیم وی مبنای بسیار مهمی در اعتقاد پیروان بودایی به قداست برخی از نمادها، مفاهیم و مکانها بوده است. آموزۀ تریکایه، بودیستوههایی مثل اَوَلوکیتشوره و مَیتِریه، مفاهیمی چون «شونیاتا» و «چنینی» (تتاتَه)، اماکنی همچون استوپاها و معابد، انواع شمایلنگاریهای قدسی، نمادهای دینی مثل مَندَله و مجموعۀ اساطیر بودایی و جاتَکهها، در زمرۀ برجستهترین وجوه قداست در مهایانه به شمار میآید. غایت اصلی پژوهش پیش رو که به روش توصیفیتحلیلی صورت پذیرفته، عمدتاً شناسایی عمیقتر قداست و نمودهای آن در بودیسم مهایانه بوده است.
https://adyan.urd.ac.ir/article_89682_197b268a4614d249fbe230ecc4db1b34.pdf
2019-02-20
7
28
بودیستوه
بودیسم مهایانه
سمساره
نیروانه
قداست
هنر قدسی
سجاد
دهقانزاده
sajad_dehganzadeh@yahoo.com
1
استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
LEAD_AUTHOR
حسن
نامیان
h_namian@yahoo.com
2
دانشآموخته کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
AUTHOR
منابع
1
اسمارت، نینیان (1382). «حقیقت دین: ابعاد چندگانه معنا»، ترجمه: عبدالرسول کشفی، در: نقد و نظر، ش31 و 32، ص178-192.
2
اسمارت، نینیان (1383). تجربه دینی بشر، ترجمه: مرتضی گودرزی، تهران: سمت.
3
الیاده، میرچا (1387). مقدس و نامقدس، ترجمه: نصراللّه زنگویی، تهران: سروش.
4
الیاده، میرچا (1389). رساله در تاریخ ادیان، ترجمه: جلال ستاری، تهران: سروش.
5
اوتو، ردولف (1380). مفهوم امر قدسی، ترجمه: همایون همتی، تهران: نقش جهان.
6
پاشایی، ع. (1380). فراسوی فرزانگی، تهران: نگاه معاصر.
7
تیلیخ، پل (1381). الاهیات سیستماتیک، ترجمه: حسین نوروزی، تهران: حکمت.
8
جوادی، شهره (1386). «نقشبرجستهها و مجسمههای هند باستان در هنر بودایی»، در: باغ نظر، ش7، ص5-18.
9
چاترجی، ساتیش چاندرا (1384). معرفی مکتبهای فلسفی هند، ترجمه: فرناز ناظرزاده کرمانی، قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
10
حسینی، سید اکبر (1388). «حقیقت غایی در آیین بودا»، در: معرفت ادیان، س1، ش1، ص99-116.
11
دادور، ابوالقاسم؛ برازنده حسینی، مهتاب (1389). «مطالعه تطبیقی آتشکدههای زرتشتی و استوپاهای بودایی»، در: هنرهای تجسمی نقشمایه، س3، ش6، ص7-20.
12
ذکرگو، امیرحسین (1375). «از بودا تا بت: تأملی در سیر پیدایش شمایلگری در هنرهای بودایی»، در: نامه فرهنگ، ش22، ص136-145.
13
راداکریشنان، سروپالی (1368). تاریخ فلسفه شرق و غرب، ترجمه: خسرو جهانداری، تهران: علمی و فرهنگی، ج1.
14
رستمیان، محمدعلی (1374). «فنا و نیروانه: مقایسهای بین غایت سلوک در عرفان اسلامی و بودایی»، در: هفتآسمان، ش25، ص189-288.
15
زروانی، مجتبی (1375). «نجاتبخشی در دین بودا»، در: مقالات و بررسیها، دفتر59-60، ص103-117.
16
سوزوکی، بئاتریس لین (1380). راه بودا، ترجمه: ع. پاشایی، تهران: نگاه معاصر.
17
شایگان، داریوش (1375). ادیان و مکاتب فلسفی هند، تهران: امیرکبیر.
18
شایگان، داریوش (1380). افسونزدگی جدید: هویت چهلتکه و تفکر سیار، ترجمه: فاطمه ولیانی، تهران: نشر فروزان.
19
شومان، ولفگانگ (1375). آیین بودا، ترجمه: ع. پاشایی، تهران: فیروزه.
20
قرایی، فیاض (1384). ادیان هند، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
21
کازینر، ال. اس. (1379). «مفهوم نیروانه در آیین بودا»، ترجمه: علیرضا شجاعی، در: هفت آسمان، ش7، ص99-110.
22
کوارد، هارولد (1388). کتاب مقدس در ادیان جهان، ترجمه و تحقیق: بهیان رفیعی، استاد راهنما: بهزاد سالکی، پایاننامه کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، تبریز: دانشکدۀ الاهیات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
23
کورلس، راجر جی. (1390). «تمثیلهایی از سوره نیلوفر درباره ساختارشکنی»، ترجمه: علی شهبازی، در: هفت آسمان، س13، ش49، ص67-88.
24
کیوپیت، دان (1380). دریای ایمان، ترجمه: حسن کامشاد، تهران: طرح نو.
25
محرمی، زهرا (1391). «اولوکیتشوره: بوداسف فرزانگی و غمخوارگی»، در: هفت آسمان، س14، ش55، ص111-130.
26
محمودی، ابوالفضل (1384). «راه بدهیستوه»، در: برهان و عرفان، س2، ش5، ص171-203.
27
محمودی، ابوالفضل؛ الیاسی، پریا (1388). «رویکردهای دینی به هنر مقدس»، در: فلسفه دین، ش4، ص139-158.
28
وارد، کیت (1384). «خدا در سنت بودایی»، ترجمه: خلیل قنبری، در: اخبار ادیان، ش15، ص44-52.
29
ویکیفقه (1396). «بودیسم»، در: www.wikifegh.ir.
30
هاوکینز، برادلی (1380). آیین بودا، ترجمه: محمدرضا بدیعی، تهران: امیرکبیر.
31
همتی، همایون (1371). «نظریه تهی در عرفان بودایی»، در: کیهان فرهنگی، ش87، ص12-15.
32
Akira, Hirakawa (1987). "Stupa Worship", in: Encyclopedia of Religion, M. Eliade (ed.), vol.14, Macmillan.
33
Akira, Hirakawa (1993). A History of Indian Buddhism: from Sakyamuni to Early Mahayana, translated and edited by Paul Groner, Delhi.
34
Bhattacharyya, Benoytosh (1958). The Indian Buddhist Iconography, Calcutta: New India Binders.
35
Birnbaum, Raul (1987). "Avalokitesvara", in: Encyclopedia of Religion, M, Eliade (ed.), vol. 2, Macmillan.
36
Brancaccio, Pia (2010). The Buddhist Caves at Aurangabad: Transformations in Art and Religion, Netherlands: Brill.
37
Brown, Percy (1995). Indian Architecture, Buddhist and Hindu, Bombay: Taraporevala.
38
Chatterjee, A. K. (1987). The Yogacara Idealism, Delhi: Motilal Banarsidass Publidhers.
39
Conze, Edward (2003). Buddhism: Its Essence and Development, New York: Dover Publications.
40
Crawford, Robert (2002). What is Religion, London: Routledge.
41
Dasgupta, S. H. (1950). Tantric Buddhism, Calcutta: Calcutta University Press.
42
Eiki, Hoshino (1987). "Buddhist Pilgrimage in East Asia", in: Encyclopedia of Religion, M. Eliade (ed.), vol. 11, Macmillan.
43
Holt, John Clifford (1991). Buddha in the Crown: Avalokiteshvara in the Buddhist Traditions of Sri Lanka, New York: Oxford, Oxford University Press.
44
Johnston, William M. (2000). In: Encyclopedia of Monasticism, London: Routledge.
45
Khoon San, Chan (2002). Buddhist Pilgrimage, Malaysia: Subang Jaya Buddhist Association.
46
Mcdermott, Gerald R. (2011). World Religions: An Indispensable Introduction, Thomas Nelson.
47
Nakamura, Hajime (1987). "Bodhisattva Path", in: Encyclopedia of Religion, M. Eliade (ed.), vol. 2, Macmillan.
48
Parrinder, Geoffery (1996). Mysticism in the World Religion, Oxford: Oneworld Publications.
49
Ruhe, Brian (2005). Freeing the Buddha: Diversity on a Sacred Path, Delhi: Large Scale Concerns.
50
Sadakata, Akira (1997). Buddhist Cosmology, Trans. by: Gaynor Sekimori, Tokyo: Kosei Publishing.
51
Smart, Ninian (2009). On World Religions: Religious Experience and Philosophical Analysis, Collected Works, Vol. 1, edited by John. J. Shephered, Fatnham: Ashgate Publishing.
52
Suzuki, Daisetz Teitaro (1907). Outlines of Mahayana Buddhism, London: Luzac & Company.
53
Thomas, Edward J. (2000). The History of Buddhist Thought, New York: Dover Publication.
54
Thundy, Zacharias P. (1993.). Buddha and Christ: Nativity Stories and Indian Traditions, Brill Academic Pub.
55
Xing, Guang (2005). The Concept of the Buddha, NewYork: Routledge.
56
ORIGINAL_ARTICLE
مهمترین مضامین ادعیه شیعی و مسیحی
دیدگاه عمومی این است که دعا ابزاری است برای درخواست از خدا و برآوردهشدن نیازهای آدمی. حال آنکه در همۀ ادیان و بهویژه ادیان ابراهیمی دعا فراتر از درخواست و نشاندهنده باورداشتهای انسان و ادیان راجع به خدا است. بررسی ادبیات دعایی در اسلام و مسیحیت نشان میدهد دعا وجوهی فراتر از درخواست دارد. هم در اسلام و هم در مسیحیت دعا، تجربۀ ناب عرفانی و مقدس معرفی میشود. دعا پیوندی ناگسستنی با الاهیات دارد و بسیاری از اندیشههای الاهیاتی اسلام و مسیحیت در دعا بازنمایی و بازسازی شده است. از سوی دیگر، ماهیت دعا ارتباط و گفتوگو با خداوند است و اگر این ارتباط، صرفِ به زبان آوردن کلمات و واژگانی بیروح نباشد و مواجهه و ارتباطی پویا و متقابل را در بر بگیرد این گفتوگو بهدرستی صورت گرفته است. این گفتوگو که صمیمانه و دوسویه است از سطح ارتباط من- او خارج میشود و به ارتباط من- تو میرسد. بر این اساس، انسان خدا را همواره در کنار و مخاطب خود میداند و در قالب دعا این گفتمان صمیمانه را به نمایش میگذارد.
https://adyan.urd.ac.ir/article_89683_4d892a6981a420dcb8576e3543cb5aeb.pdf
2019-02-20
29
46
دعا
ادعیه اسلامی
ادعیه مسیحی
گفتوگو
ارتباط من- تو
مهراب
صادق نیا
sadeghniam@yahoo.com
1
استادیار گروه ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم
LEAD_AUTHOR
فاطمه
قربانی
fa.ghorbani1367@gmail.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی، دانشگاه تهران
AUTHOR
منابع
1
ابن فارس، احمد (1404). معجم مقائیس اللغة، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
2
ابن منظور، محمد بن مکرم (1426). لسان العرب، بیروت: مؤسسة اعلمی فی المطبوعات، ج1.
3
اکرمی، غلامرضا (1387). «دعا و نیایش در ادیان»، در: اخبار ادیان، ش26-27، ص58-62.
4
ایزوتسو، توشیهیکو (1381). خدا و انسان در قرآن، ترجمه: احمد آرام، تهران: انتشارات سهامی کتاب.
5
بخشنده، حمید (1386). «دعا از سه منظر»، در: هفتآسمان، ش36، ص67-80.
6
بوبر، مارتین (1380). کسوف خداوند، ترجمه: عباس کاشف، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
7
بوبر، مارتین (1386). من و تو، ترجمه: ابوتراب سهراب، الهام عطاردی، تهران: فرزان روز.
8
تعالیم کلیسای کاتولیک (1393). ترجمه: احمدرضا مفتاح، حسین سلیمانی، و حسن قنبری، قم: نشر ادیان.
9
حلی، احمد بن فهد (1429). عدة الداعی و نجاح الساعی، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، عترت.
10
زویمر، سموئیل (1387). نیایشنامه: نیایش از دیدگاه اندیشمندان، تهران: مؤسسه بشیر.
11
صادقنیا، مهراب (1381). «خدای عهد عتیق»، در: هفتآسمان، ش15، ص217-226.
12
طباطبایی، محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین،ج2.
13
فانی، کامران؛ خرمشاهی، بهاءالدین؛ صدر، احمد (ویراستار) (1378). دائرةالمعارف تشیع، تهران: حکمت.
14
فیضالاسلام اصفهانی، علینقی (1376). ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ترجمه: عبدالرحیم افشاری زنجانی، تهران: فقیه.
15
قائمینیا، علیرضا (1386). «اعجاز شناختی قرآن کریم»، در: ذهن، دوره 8، ش31، ص3-32.
16
قمی، عباس (۱۳۸۴). کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه: آیتاللّه کمرهای، تهران: آیین.
17
مکگراث، آلیستر (1384). درسنامه الاهیات مسیحی، ترجمه: بهروز حدادی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ج1.
18
Bowden, John (2005). Christian Complete Guide, London: continuum.
19
Bromiley, Jeoffrey W. (1986). The International Standard Bible Encyclopedia, Michigan, v. 4.
20
Foster, David (1999). The Catholic Prayer Book, Scotland.
21
Hrbermann, Charls G. (1913). The Catholic Encyclopedia, New York: The Encyclopedia Press, v. 12.
22
Lacoste, Jean-Yves (2005). Encyclopedia of Christian Theology, New York: Covenant.
23
Spear, Wayne R. (2002). Talking to God, USA: Crown & Covenant.
24
ORIGINAL_ARTICLE
جهانشناسی مانوی و ویژگیهای عرفانی آن
جهانشناسی یکی از مهمترین مقولات مطرح در هر دین و نظام فکری است. چگونگی نگاه به جهان و تبیین آن نشاندهنده بسیاری از زوایای پنهان و آشکار هر اندیشهای است. دین مانوی از جهانشناسی اسطورهای و پیچیدهای برخوردار است که اغلب نشاندهنده دیدگاه عرفانی این دین به عالم است. این مقوله ترکیبی از جهانشناسی گنوسی است که در ساختاری ایرانی گنجانده شده است. از ویژگیهای نظام جهانشناختی مانوی میتوان به ثنویتی ازلی که در خیر و شر برقرار است، و سه دوره آفرینش اشاره کرد. بیزاری از عالم ماده و باور به اسارت روح که منشأ الاهی داشته و در ماده محبوس است، ماهیت اهریمنی عالم و تلاش برای رهایی از چرخه تولدهای مکرر، و نهایتاً بازگرداندن انوار الاهی به خاستگاه و اصل خویش از بارزترین اندیشههای عرفانی این جهانشناسی است که در دستگاه فکری ایران باستانی عرضه شده است.
https://adyan.urd.ac.ir/article_89685_d4c61b08ac23f413c3518fb56403bc3e.pdf
2019-02-20
47
64
مانویت
عرفان مانوی
جهانشناسی عرفانی
گنوسی
سیدسعید رضا
منتظری
ssmontazery@ut.ac.ir
1
استادیار گروه ادیان و عرفان، پردیس فارابی، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
پیمان
صمیمی
p_samimi@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری رشته ادیان، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
AUTHOR
منابع
1
ابن عربی، محمد بن علی (بیتا). الفتوحات المکیة، قاهره: افست طبع بولاق.
2
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1379). مانی به روایت ابنالندیم، ترجمه: محسن ابوالقاسمی، تهران: طهوری.
3
ایزوتسو، توشیهیکو (1389). صوفیسم و تائوئیسم، ترجمه: محمدجواد گوهری، تهران: روزنه.
4
ایلخانی، محمد (1374). «مذهب گنوسی»، در: معارف، دوره دوازدهم، ش1 و 2، ص16-31.
5
بهار، مهرداد؛ اسماعیلپور، ابوالقاسم (1394). ادبیات مانوی، تهران: کارنامه.
6
زبور مانوی (1388). مترجم: چارلز رابرت سسیل آلبری، برگردان قبطی با همکاری هوگو ایبشر، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: اسطوره.
7
سرکاراتی، بهمن (1393). سایههای شکارشده: گزیده مقالات فارسی، تهران: طهوری.
8
شروو، پرادز آکتور (1382). عناصر ایرانی در کیش مانوی، ترجمه: محمد شکری فومشی، تهران: طهوری.
9
کفالایا (1395). مترجم: هانس یاکوب پولوتسکی، آلساندر بولینگ، برگردان تطبیقی از ترجمه آلمانی و انگلیسی نسخه قبطی: مریم قانعی، سمیه مشایخ، تهران: طهوری.
10
کلیمکایت، هانس یواخیم (1384). هنر مانوی، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران:
11
اسطوره.
12
کیسپل، گیلز (1373). «آیین گنوسی از آغاز تا سدههای میانه»، در: آیین گنوسی و مانوی، ویراسته: میرچا الیاده، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: فکر روز، ص11-54.
13
محمودی، ابوالفضل (1392). مشرق در دو افق، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
14
منتظری، سید سعیدرضا؛ صمیمی، پیمان (1396). «تبیین نظری عرفان مانوی»، در: پژوهشهای ادیانی، س5، ش10، ص97-122.
15
میرفخرایی، مهشید (1387). فرشته روشنی مانی و آموزههای او، تهران: ققنوس.
16
نسفی، عزیزالدین (1388). کتاب الانسان الکامل، تصحیح و مقدمه: ماریژان موله، پیشگفتار: هانری کُربن، ترجمه: ضیاءالدین دهشیری، تهران: طهوری.
17
نیولی، گراردو (1373). «آیین مانی»، در: آیین گنوسی و مانوی، ویراسته: میرچا الیاده، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: فکر روز، ص119-159.
18
نیولی، گراردو (1390). از زرتشت تا مانی، ترجمه: آرزو رسولی (طالقانی)، تهران: ماهی.
19
وامقی، ایرج (1378). نوشتههای مانی و مانویان، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
20
همایی، جلالالدین (1376). مولوینامه، تهران: هما.
21
Boyce, M. (1975). A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian, Acta Iranica 9a, Leiden-Tehran-Liege.
22
Esmailpour, A. (2007). ‘‘Manichaean Gods and Goddesses in a Classical Arabic Treatise: Kitab al- Raddi-al al zandiq al-lain Ibn- al- Muqaffa’’, in: Central Asiatic Journal, 51 (2): 167-176.
23
Gardner, I.; Lieu, S. N. C. (2004). Manichaean Texts from the Roman Empire, Cambridge: Cambridge University Press.
24
Gnoli, Gh. (1987). “Mani”, in: Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade (ed.), 9: 61-158.
25
Jonas, H. (1970). The Gnostic Religion: The Message of the Alien God and the Beginning of the Christianity, Third ed., Boston.
26
Lieu, S. (1922). Manichaeism in Later Roman Empire and Medieval China, Tübingen.
27
Reitzenstein, R.; Schaeder, H. (1962). Studien zum antiken synkretismus aus Iran und Griechenland, Leipzig-Berlin.
28
Sundermann, W. (1986). “Mani, India and the Manichaean Religion”, in: South Asian Studies, 2: 11-19.
29
Sundermann, W. (1993). “Cosmogony and Cosmology in Manichaeism”, in: Encyclopaedia Iranica, from: www.iranicaonline.org.
30
Van Lindt, P. (1992). The Names of Manichaean Mythological Figures: A Comparative study on Terminology in the Coptic Sources, Wiesbaden.
31
Widengren, G. (1965). Mani and Manichaeism, translated by Charles Kessler, London.
32
ORIGINAL_ARTICLE
تولّد اسرارآمیز و اجتباء در ماجرای سلیمان (ع) با تکیه بر قصص قرآن و تورات، همراه با خوانش اسطوره اوستایی جم
برخی عناصر داستانی شخصیتی به نام جم/یم که در کتاب اوستا موجود است، شباهتهای صوری بسیار با قصص توراتی و قرآنی مربوط به سلیمان (ع) دارد؛ همانگونه که تصور میشود، داستان جم/یم در شاهنامه به دلیل شباهت بسیار، میتواند نمادی از داستان سلیمان (ع) نیز باشد. دو مبحث «تولد اسرارآمیز» و «اجتباء» که در این پژوهش، مرتبط با خوانشهای موجود درباره این دو شخصیت بدانها میپردازیم، یا در مطالعات پیشین مغفول مانده یا بدون مقایسۀ مطالب موجود در قرآن کریم، تورات، اوستا و بیتوجه به برخی جنبههای اساسی دیگر نگاشته شده است. مقاله حاضر در پی این هدف است که شباهتهای روایات در دو جنبه از جنبههای محل بحث را به صورت ریشهای بررسی و تحلیل کند. روش پژوهش در مقاله حاضر، تحلیل محتوای روایتهای موجود در قرآن، تورات و اوستا از طریق مراجعه مستقیم خواهد بود. در عین حال، از تفاسیر معتبر نیز برای تحلیل آیات قرآنی بهره میبریم. نتایجی که از این پژوهش با استفاده از روایتشناسی داستانی حاصل خواهد شد، خواننده را از طریق مطالعه تطبیقی با بخشهای جدیدی از جنبههای جالب و نسبتاً مشابه زندگانی جم در اوستا و سلیمان (ع) در متون الاهی، آشنا میکند.
https://adyan.urd.ac.ir/article_89686_c61cb644ce23f8cfec378c37d3230b5d.pdf
2019-02-20
65
85
قرآن کریم
تورات/عهد عتیق
اوستا
سلیمان (ع)
جم (یم/جمشید)
علیرضا
سلیمان زاده
soleymanzadeh70@gmail.com
1
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه سیستان و بلوچستان
LEAD_AUTHOR
منابع
1
قرآن کریم.
2
آذرفرنبغ پسر فرخزاد و آذرباد پسر امید (۱۳۸۱). کتاب سوم دینکرد، ترجمه: فریدون فضیلت، تهران: فرهنگ دهخدا.
3
ادی، سموئیل کندی (۱۳۸۱). آیین شهریاری در شرق، ترجمه: فریدون بدرهای، تهران: علمیفرهنگی.
4
انصاری هروی، عبداللّه بن محمد (۱۳۸۶). تقریرات ابواسماعیل عبداللّه؛ طبقات الصوفیة، تصحیح و فهارس: محمد سرور مولایی، تهران: توس.
5
اوستا: کهنترین سرودها و متنهای ایرانی (۱۳۷1). گزارش و پژوهش: جلیل دوستخواه، تهران: مروارید، ج2.
6
ایونس، ورونیکا (۱۳۷۳). شناخت اساطیر هند، ترجمه: باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
7
پطروسیان، روبرت (1383). «سومه نزد ارمنیان»، ترجمه: علیرضا سلیمانزاده، در: فصلنامه فرهنگی پیمان، س8، ش30، ص48-69.
8
ثقفی تهرانی، محمد (1398). تفسیر روان جاوید، تهران: برهان، ج2.
9
جاماسپ جی (1382). متنهای پهلوی، پژوهش: سعید عریان، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
10
حسینی همدانی، سید محمدحسین (1404). تفسیر انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی، ج14.
11
دهخدا، علیاکبر (۱۳۴۲). لغتنامه، زیر نظر: محمد معین، تهران: دانشکده ادبیات دانشگاه تهران.
12
راماین: کتاب مقدس هندوان (1350). به کوشش: عبدالودود اظهر دهلوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ج1.
13
روایت پهلوی: متنی به زبان فارسی میانه (۱۳۶۷). ترجمه: مهشید میرفخرایی تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
14
روزنبرگ، دونا (۱۳۷8). اساطیر جهان: داستانها و حماسهها، ترجمه: عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر، ج2.
15
سلیمانی، حسین (۱۳۸۴). عدالت کیفری در آیین یهود: مجموعه مقالات، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، مرکز بینالمللی گفتوگوی تمدنها.
16
شارپ، رلف نارمن (1343). فرمانهای شاهنشاهان هخامنشی، شیراز: دانشگاه پهلوی.
17
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القران الکریم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین قم، ج17 و 7.
18
طوسی، محمد بن حسن (1963). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
19
طیب، سید عبدالحسین (1378). أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام، ج11.
20
فرنبغ دادگی (1369). بندهش، گزارنده: مهرداد بهار، تهران: توس.
21
فرنس، مری لویئز فون (۱۳۸7). فرآیند فردیت در افسانههای پریان، ترجمه: زهرا قاضی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
22
فریزر، جمیز جرج (1387). شاخۀ زرین: پژوهشی در جادو و دین، ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران: آگاه، مرکز بینالمللی گفتوگوی تمدنها .
23
قرشی، علیاکبر (1377). تفسیر أحسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت، ج9.
24
کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید) (۱۳۸۰). ترجمه: فاضلخان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران: اساطیر.
25
کتابهایی از عهد عتیق (کتابهای قانونی ثانی) (1380). ترجمه: پیروز سیار، تهران: نی.
26
کریستنسن، آرتور امانوئل (1368). نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانههای ایرانیان، ترجمه: احمد تفضلی، ژاله آموزگار، تهران: نشر نو، ج2.
27
گزیده سرودهای ریگودا: قدیمیترین سند زنده مذهب و جامعه هندو (1372). ترجمه و تحقیق: محمدرضا جلالی نائینی، تهران: علمیفرهنگی.
28
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیّة، ج19.
29
مهابهارت: بزرگترین منظومه کهنه موجود جهان به زبان سانسکریت (۱۳۸۰). ترجمه: میرغیاثالدین علی قزوینی، به اهتمام: محمدرضا جلالی نائینی، تهران: طهوری، ج1.
30
مینوی خرد (۱۳۵۴). ترجمه: احمد تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
31
نجفی خمینی، محمدجواد (1398). تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیّه، ج17.
32
وصال شیرازی، میرزا احمد وقار (بیتا). تاریخ سلاطین عجم، نسخه خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، شماره 24 مجموعه حکمت، ج1.
33
ویدنگرن، گئو (۱۳۷۷). دینهای ایران، ترجمه: منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده.
34
هینلز، جان راسل (1384). شناخت اساطیر ایران، ترجمه: ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، تهران: چشمه.
35
یونگ، کارل گوستاو (با همکاری ماری لویزفون فرانتس و دیگران) (۱۳۷۷). انسان و سمبولهایش، ترجمه: محمود سلطانیه، تهران: جامی.
36
Anklesaria, T. D. (ed.) (1913). The Dadistan-i Dinik, Part I, Pursishn I-XL, Bombay.
37
Kent, Roland Grubb (1953). Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, New Haven: American Oriental Society.
38
Nicolaus, Georg (2011). C. G. Jung and Nikolai Berdyaev: Individuation and the Person: A Critical Comparison, NY: Routledge.
39
Omidsalar, Mahmoud (2008). “Jamšid ii. Jamšid in Persian Literature,” In: Encyclopaedia Iranica, edited by Ehsan Yarshater, Vol. XIV, Fasc. 5. New York: Bibliotheca Persica Press (Encyclopaedia Iranica Foundation), pp. 522-528.
40
Skjaervo, ProdsOktor (2012). “'Jamšid i. Myth of Jamšid,” In: Encyclopaedia Iranica, edited by Ehsan Yarshater, Vol. XIV, Fasc. 5, New York: Bibliotheca Persica Press (Encyclopaedia Iranica Foundation), pp. 501-522.
41
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر کهانت بر پیدایش متنبیان صدر اسلام
در طول تاریخ، همزمان پس از درگذشت رهبران مذهبی و سیاسی برجسته، افرادی ظهور کردهاند که خود را در جایگاه رهبر راستین قرار میدادند. چنین رویدادی در جزیرةالعرب به دلیل سلطه نظام قبیلهای و رسوبات فرهنگ جاهلی قریبالوقوع بود. متنبیان صدر اسلام، از باورهای عوام به سحر و جادو بهره میبردند و با انجامدادن برخی حرکات نمایشی و سخنان سجعآمیز سعی در اغفال مردم داشتند. نکته مهم، پیوند عمیق کهانت و به طور عام جادوگری با ریاست دینی است. این مقام در جزیرةالعرب بر عهده کاهنان بود که از آموختهها و تواناییهای خود در این حوزه برای تثبیت مقام نبوت استفاده کردند. در مقاله حاضر، پس از شناسایی ویژگیهای جادو و کهانت، در صدد تطابق آن با گفتار و اعمال متنبیان برآمدهایم. نتایج نشان میدهد که سخن و عمل متنبیان بر دو محور اصلی کهانت، وابستگی و تزویر، تطابق کامل دارد.
https://adyan.urd.ac.ir/article_89687_50d5e52097497d5fb805122df61e2655.pdf
2019-02-20
87
105
متنبیان
کهانت
جادو
پیامبر (ص)
صدر اسلام
راضیه
سیروسی
sirousirazi@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه الزهراء
LEAD_AUTHOR
محمد حسن
الهی زاده
mhelahizadeh@birjand.ac.ir
2
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بیرجند
AUTHOR
منابع
1
ابن الاثیر، عز الدین ابوالحسن علی (1385). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
2
ابن الجوزی، أبو الفرج عبد الرحمن بن علی (1412). المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
3
ابن تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1415). مجموع فتاوی شیخ الاسلام، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، مدینة: وزارة الشؤون الاسلامیة والدعوة والارشاد السعودیة، ج15.
4
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1408). دیوان المبتدأ والخبر فی تاریخ العرب والبربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، تحقیق: خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر.
5
ابن سینا، حسین بن عبداللّه (1389). الاشارات والتنبیهات، شارح: محمد بن محمد نصیرالدین طوسی، مقدمه: سید محمد عمادی حائری، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
6
ابن عابدین (1386). حاشیة ابن عابدین، مصر: مصطفی البابی الحلبی.
7
ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل (1407). البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
8
ابن منظور، محمد بن مکرم (1335). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
9
احمدی میانجی، علی (1419). مکاتیب الرسول (ص)، قم: دار الحدیث.
10
اوچ اوک، بحریه (1364). تاریخ پیامبران دروغین در صدر اسلام، ترجمه: وهاب ولی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
11
بطاش کبریزاده، احمد بن مصطفی (1998). موسوعة مصطلحات مفتاح السادة و مصباح السیادة فی موضوعات العلوم، بیروت: مکتبة لبنان.
12
البلاذری، احمد بن یحیی (1417). انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار، ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر.
13
البیهقی، ابراهیم بن محمد (بیتا). المحاسن والمساوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
14
الثعالبی النیشابوری، عبدالملک بن محمد (1344). ثمار القلوب فی المضاف والمنسوب، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: دار المعارف.
15
الحموی، یاقوت بن عبداللّه (1995). معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
16
رافعی، مصطفی صادق (1360). اعجاز قرآن و بلاغت محمد (ص)، ترجمه: عبدالحسین ابنالدین، قم: بنیاد قرآن.
17
الطبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الأمم والملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
18
علی، جواد (1422). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دار الساقی.
19
فریزر، جیمز جرج (1386). شاخه زرین: پژوهشی در جادو و دین، ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
20
مسعودی، أبوالحسن علی بن الحسین (1409). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم: دار الهجرة.
21
المقدسی، مطهر بن طاهر (بیتا). البدء والتاریخ، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
22
همیلتون، ملکم (1381). جامعهشناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: مؤسسه انتشاراتی بنیان.
23
الیعقوبی، ابن واضح (بیتا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
24
ORIGINAL_ARTICLE
نمادِ «مرکز» در کیهانشناسی اساطیری ایرانی و سنجش آن با کیهانشناسی یهودی
یکی از موضوعات مهم در اسطورهشناسی و دینپژوهی تطبیقی که جنبه جهانی دارد و در همه ملل و اقوام دیده میشود، موضوع مرکز است. مرکز در حقیقت محوری است مینوی و قدسی که انسان به واسطه آن، به نوزایی و تشرّف میرسد و به امری والا، نائل میآید. مرکز، ممکن است شخص، جسم، فکر، مکانی مذهبی یا حتی کوهی اسطورهای باشد. در کیهانشناسی اساطیری ایرانی و یهودی، مهمترین نماد مرکز، کوه است؛ کوه البرز در اساطیر ایرانی و کوههای جرزیم، صهیون، سینا، هور و ... در اساطیر یهودی، که به واسطه پیونددهندگی زمین به آسمان، یعنی جایگاه خدایان، سرشار از نیروی قدسی و مینوی است و از طریق آن، بسیاری از شاهان، پهلوانان و رهبرانِ دینیِ اسطورهای، به نوزایی و تشرّف رسیدهاند. کوههای اساطیری ایرانی و یهودی، از آنجا که مرکزی قدسی هستند، جایگاه برخی خدایان و ایزدان تصوّر شدهاند و در حقیقت، یادآور بهشت آغازیناند. نگارندگان در این جستار بر آنند تا با مقایسه اساطیر ایرانی و یهودی، اهمیت این کوههای اسطورهای را به مثابه مرکزی کیهانی، که آیین تشرف بدان واسطه صورت میپذیرد، نشان دهند.
https://adyan.urd.ac.ir/article_89688_c27d883b01f47e5a8e1c6d1d24f08d79.pdf
2019-02-20
107
121
مرکز
البرز
محور کیهانی
اساطیر یهودی
بهشت
تشرّف
بهزاد
اتونی
behzad.atooni@abru.ac.ir
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آیتاللّه بروجردی، بروجرد
LEAD_AUTHOR
مهدی
شریفیان
dr.sharifiyan@yahoo.com
2
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
AUTHOR
بهروز
اتونی
behroozatooni@yahoo.com
3
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی قم
AUTHOR
منابع
1
اتونی، بهروز (1389). «نگاره ماندالا، ریختار ساخت اسطوره، حماسه اسطورهای و عرفان»، در: فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، دوره 6، ش21، ص9-43.
2
ارداویرافنامه (1386). ترجمه متن پهلوی و واژهنامه: فیلیپ ژینیو، ترجمه: ژاله آموزگار، تهران: معین- انجمن ایرانشناسی فرانسه، چاپ سوم.
3
الیاده، میرچا (1382). اسطوره، رؤیا، راز، ترجمه: رؤیا منجم، تهران: نشر علم، چاپ سوم.
4
الیاده، میرچا (1384). اسطوره بازگشت جاودانه، ترجمه: بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
5
الیاده، میرچا (1389). رساله در تاریخ ادیان، ترجمه: جلال ستاری، تهران: سروش، چاپ چهارم.
6
الیاده، میرچا (1393). تصایر و نمادها، ترجمه: محمدکاظم مهاجری، بیجا: کتاب پارسه، چاپ دوم.
7
بتلاب اکبرآبادی، محسن؛ برسم، معصومه (1395). «مرگ به مثابه تشرّف (نوزایی)؛ نگرش اسطورهای به آیینهای مرگ در حوزه تمدنی هلیلرود»، در: مطالعات ایرانی، س15، ش29، ص1-18.
8
بهار، مهرداد (1387). ادیان آسیایی، تهران: چشمه، چاپ هفتم.
9
حسینی، سید حسن (1383). آفرینش در اساطیر آمریکا، قم: نشر ادیان، چاپ اول.
10
حکمت، علیرضا (1350). آموزش و پرورش در ایران باستان، تهران: مؤسسه تحقیقات و برنامهریزی علمی و آموزشی، چاپ اول، ج1.
11
حمیدی، جعفر (1381). تاریخ اورشلیم، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
12
زمردی، حمیرا (1385). نقد تطبیقی ادیان و اساطیر، تهران: زوار، چاپ دوم.
13
شریفیان، مهدی؛ اتونی، بهزاد (1392). «تحلیل جایگاه زن و شاه، به عنوان نمادهایی از کهن نمونه مرکز»، در: ادبپژوهی، ش23، ص149-174.
14
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1388). فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق: سودابه فضایلی، تهران: جیحون، ج5.
15
صدیقی، علیرضا (1386). «آشیانه سیمرغ از درخت ویسپوبیش تا کوه البرز»، در: مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد، ش158، ص89-100.
16
غلامزاده، داود (1389). «بازنمایی اسطوره صعود در شاهنامه فردوسی»، در: مجله بوستان ادب دانشگاه شیراز، دوره دوم، ش1 (1/57)، ص103-117.
17
فردوسی، ابوالقاسم (1384). شاهنامه، بر اساس چاپ مسکو، به کوشش: سعید حمیدیان، تهران: قطره، چاپ هفتم.
18
فرنبع دادگی (1385). بندهش، گزارده: مهرداد بهار، تهران: توس، چاپ سوم.
19
قرشی، اماناللّه (1380). آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی، تهران: هرمس.
20
کریستینسن، آرتور (1393). نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانهای ایرانیان، ترجمۀ: ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه، چاپ پنجم.
21
کریمیان، حسین (1375). پژوهشی در شاهنامه، به کوشش: علی میرانصاری، تهران: سازمان اسناد ملی ایران، چاپ اول.
22
کُهن، آبراهام (1390). گنجینهای از تلمود، ترجمه: امیرفریدون گرگانی، تهران: اساطیر، چاپ دوم.
23
نجیبی فینی، بهجت (1385). «مازندران و البرز در شاهنامه»، در: پژوهشنامه ادب حماسی، دوره 2، ش2، ص165-177.
24
یسنا (1387). تفسیر و تألیف: ابراهیم پورداود، تهران: اساطیر، چاپ دوم.
25
یشتها (1377). ترجمه و تفسیر: ابراهیم پورداود، تهران: اساطیر، چاپ اول.
26
یونگ، کارل گوستاو (1389). انسان و سمبولهایش، ترجمه: محمود سلطانیه، تهران: نشر جامی، چاپ هفتم.
27
Remler, Pat (2006). Egyptian Mythology A TO Z, Library of Congress Cataloging-in-Publication Data.
28