آیه مباهله و امامت علی علیه السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شهید مطهری

2 استادیار گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

آیه شصت و یکم سوره آل‌عمران که در جریان مباهله‌ پیامبر با مسیحیان نجران نازل شده و مشهور به آیه «مباهله» است، از روشن‌‌ترین دلایل قرآنی بر فضیلت اهل بیت عصمت و به ویژه امیر مؤمنان (ع) است. در این آیه آمده است: «... فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکمُ‏ْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتهَِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْکَذِبِین». علمای شیعه، به اتفاق، با استناد به قرائن درون‌متنی و برون‌متنی مصداق «انفسنا» را علی (ع) به تنهایی یا محمد (ص) و علی (ع) می‌دانند. اما دانشمندان سنی در این باره اختلاف نظر دارند. بخش اعظم آنها با توجه به روایات مربوط به شأن نزول آیه هماهنگ با دانشمندان شیعه، مصداق آن را علی (ع) به تنهایی یا پیامبر (ص) و علی (ع) شمرده‌اند. شیعیان به موجب این آیه علی (ع) را برترین انسان پس از پیامبر اکرم (ص) دانسته و به همین دلیل با حضور او احدی را شایسته رهبری امت اسلام نمی‌دانند، همان‌طور که با حضور شخص پیامبر کسی را شایسته رهبری نمی‌دانند. پاره‌ای از دانشمندان سنی با این استدلال مخالفت کرده و شبهاتی درافکنده‌اند. در این مقاله این دیدگاه‌ها به تفصیل طرح شده و پاسخ شبهات مخالفان عرضه شده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Imamate of Imam Ali (PBUH) According to Mubahala Verse

نویسندگان [English]

  • Zahra Amraei 1
  • Mohammad Javad Rezai Rah 2
1 کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شهید مطهری
2 Assistant Professor, University of Kharazmi
چکیده [English]

In the Holy Qur'an, addressing His Messenger, God states: "say," Come! Let us call our sons and your sons, our women and your women, our souls and your souls, then let us pray earnestly and call down Allah's curse upon the liars." (3:61), this verse, which has been given the name 'Mubahalah', has been sent down in the course of a dispute between the Prophet Muhammad (PBUH) and the Christian people of Najran. It has always been, and will continue to be, one of the clearest Qur'anic evidences of the virtues of the Prophet's household (Ahl al-Bayt) and especially Ali (PBUH). On the strength of the content of the verse and trusted historical sources, Shi'a theologians and interpreters and The majority of Sunni scholars have reached a general consensus that in the verse, 'our souls' points to the Prophet and Ali, together or to Ali alone. However, whether Ali alone is the referent or both the Prophet and Ali, it shows his high position with the Prophet and that in the conflict between truth and falsehood, Ali is the complete manifestation of the Prophet. Shi'a theologians use the Verse of Mubahalah to prove Ali's superiority over all except the Prophet. Since the Prophet is God's best creature and Ali, according to the verse is as his soul, then, except for prophethood Ali is similar to the Prophet. As a result, Ali is superior to all except Muhammad himself. Shi'a theologians use this verse to prove Ali's rightfulness for caliphate after the Prophet and believe that choosing others for caliphate while Ali was present was wrong, for God never approves that the superior becomes the follower while the inferior is the leader. Despite believing in Ali's superiority over all or at least over some companions of the Prophet, Sunnis reject Shi'a reasons for Ali's rightfulness for caliphate and try to oppose in different ways. In this article while analyzing the different attitudes towards the verse, we offer replies to the objectors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verse of Mubahalah
  • Imamat
  • Ali
  • Ahl al-Bayt
قرآن کریم.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1985).منهاج السنة النبویة، ج4 و 7، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن جوزی (1407). زاد المسیر، ج1، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ابن حجر عسقلانی (1415). الإصابة فی تمییز الصحابة، ج4، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن حنبل شیبانی، احمد ابن محمد (1991).المسند، ج1، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن سعد، محمد (1410). الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، ج1، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن عجیبه (1419). البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، ج‏1، تحقیق: حسن عباس زکى‏، قاهره.
ابن کثیر، اسماعیل (1419). تفسیر القرآن العظیم، ج2، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن منظور (1416). لسان العرب، ج۱، بیروت: دار احیاء التراث العربى، مؤسسة التاریخ الاسلامى.
ابن‏ هشام (بى‌تا). السیرة النبویة، ج1، تحقیق: مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ ثلبى، بیروت: دار المعرفة.
ابوحیان آندلسی (1420). البحر المحیط فی التفسیر، ج‏3، بیروت: دار الفکر.
أبوریة، محمود (بی‌تا).أضواء على السنة المحمدیة، الطبعة الخامسه، نشر البطحاء.
آلوسی، سید محمود (1415).روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج‏2، بیروت: دار الکتب العلمیه.
بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418). انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بیهقى، ابوبکر (1415).دلائل النبوة، ج5، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـــــــــــ (1412).السنن الکبری، ج7، بیروت: دار الکفر.
ترمذی، محمد بن عیسی (1418). سنن الترمذی،ج4و 5، بیروت: دار الفکر.
ثعلبی، ابواسحاق (1422). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
جرجانی، میر سید شریف (1409). شرح المواقف، ج8، قم: منشورات الشریف الرضی.
جصاص، احمد بن علی (1405). احکام القرآن، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم، ج14 و 18، قم: مرکز نشر اسراء.
حاکم نیشابوری، محمد (1400). معرفة علوم الحدیث، بیروت: منشورات دار الآفاق الحدیث.
حسکانی، عبیدالله (1411). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج1، تهران: انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
حقى بروسوى، اسماعیل‏ (بی‌تا). تفسیر روح البیان، ج‏2، بیروت: دار الفکر.
حلبی شافعی، ابوالفرج نور الدین على‏ (1427). السیرة الحلبیة، ج3، بیروت: المکتبة الاسلامیة.     
حلی، حسن بن یوسف (1375). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: موسسة الامام الصادق (ع).
ـــــــــــ (1407). نهج الحق و کشف الصدق، قم: دار الهجرة.
حموى، یاقوت‏ بن عبدالله (1417). معجم البلدان، ج۵، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
دورقی، أحمد بن إبراهیم (1407).مسند سعد بن أبی وقاص، حققه وخرج أحادیثه: عامر حسن صبری، بیروت: دار البشائر الإسلامیة.
رازى، فخرالدین (1420). مفاتیح الغیب، ج8، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
ـــــــــــ (1342). البراهین در علم کلام، ج2، تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دار العلم الدار الشامیة.
رشید رضا، محمد (1414). المنار، ج3، بیروت: دار المعرفة.
زرندی الحنفی (1377). نظم درر السمطین، [بی‌جا]: [بی‌نا]، چاپ اول.
زمخشری، ابوالقاسم محمود (۱۹۶۰). اساس البلاغة، دمشق: دار الشعب.
ـــــــــــ (بی‌تا). الفائق، ج۱، تحقیق: محمد البجاوی- محمد أبو الفضل إبراهیم، بیروت: دار المعرفة.
ـــــــــــ (1407). الکشاف عن حقائل غوامض التنزیل، ج1، بیروت: دار الکتاب العربی.
سورآبادى، ابوبکر عتیق بن محمد (1380). تفسیر سورآبادى‏، ج1، تهران: فرهنگ نشر نو.
سیوطی، جلال­الدین (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج2، قم: مکتبة المرعشی، چاپ اول.
شافعی، محمد بن طلحه (1287). مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، به خط: رضا دامغانی.
شریف مرتضی (1410). الشافی فی الامامة، ج‏2، تهران: موسسة الصادق (ع‏).
شوشتری، نورالله (1409). احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج3، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، الطبعة الاولی.
شوکانی، محمد بن علی (1414). فتح الغدیر، ج1، بیروت: دار الکلم الطیب.
طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، بیروت: دار المعرفة.
طوسی، محمد بن حسن (1382). تلخیص الشافی، ج1 و 2، قم‏: انتشارات المحبین‏.
طوسی، نصیرالدین محمد (1405). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، بیروت: دار الاضواء.
قاضی عبدالجبار (1382). المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج20، بیروت: دار الکتب العلمیة.
متقی هندی، علاءالدین (1405). کنز العمّال، ج11، بیروت: موسسة الرسالة.
مظهری، محمد ثناء الله‏ (1412). التفسیر المظهری، ج‏2، قسم‏1، پاکستان: مکتبة رشدیه‏.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413). مصنفات الشیخ المفید، ج2 و 7، قم: کنگره شیخ مفید.
ـــــــــــ (1414). تفضیل أمیر المؤمنین (ع)، بیروت: دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع.
میبدی، رشیدالدین (۱۳۶۱). کشف الاسرار، ج۲، تهران: امیرکبیر.
نیشابورى، نظام الدین حسن (1416). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج‏2، بیروت: دار الکتب العلمیه.
نیشابوری، مسلم بن حجاج (بی­تا). صحیح مسلم، ج7، بیروت: دار الفکر.
واحدی نیشابوری، علی بن احمد (1411). اسباب نزول القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (۱۴۱۵). تاریخ الیعقوبی، ج۲، بیروت: دار صادر.