دشتان (حیض) در دین زردشتی (بر پایه منابع فارسی) و مقایسه آن با فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دشتان به عنوان نوعی وضعیت جسمی و روحی مختص زنان همواره با باورها و قوانین اجتماعی و دینی خاص مواجه بوده است. یکی از نیازهای پژوهشی میان‌رشته‌ای در حوزه مطالعات زنان و ادیان، بررسی و مقایسه دیدگاه‌ها و مقررات مربوط به دشتان در ادیان و مذاهب است. مثلاً در دین زردشتی و اسلام (شیعه امامیه) احکام و موازین متعدد و الزام‌آوری درباره دشتان برای زنان وضع شده است. پرسش این است که: این قوانین بر اساس چه نگاهی به زنان پدید آمده است؟ چه بایدها و نبایدهایی را بر زنان تحمیل می‌کند؟ و نکات مشترک و متفاوت آنها کدام است؟ می‌توان گفت مقررات دشوار مربوط به پرهیزهای زنان در ایام حیض و آداب مفصل تطهیر پس از ایام حیض در دین زردشتی در قیاس با احکام حیض و حائض در فقه امامیه بسیار فربه و پرشاخ و برگ است. این جستار با روش توصیفی‌تحلیلی و از طریق بررسی احکام و قواعد فقهی مرتبط با دشتان در دین زردشتی و فقه امامیه چگونگی و چرایی آنها را تحلیل و تبیین می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dashtan (Menstruation) in Zoroastrianism (According to Persian Sources) and Its Comparison with Imāmī Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Seyyede Fateme Zare Hoseini 1
  • Tahere Rahimpoor Azghadi 2
1 Assistant professor, Department of Comparative Religions and Mysticism, Ferdowsi University of Mashhad
2 Assistant professor, Department of Islamic Teachings, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Dashtan (menstruation) as an exclusive physical and psychological state of women has always been subject to certain social and religious laws and regulations. One interdisciplinary research demand in women and religious studies is to study and compare views and regulations of dashtan in different religions and denominations. For example, numerous laws and constraints were legislated in Zoroastrianism and Islam (Imāmī Shiism) concerning dashtan for women. The question is: what view of women are these laws based on? What “oughts” and “oughtn’ts” do they impose on women? And what are the points of commonality and distinction? Restrictive regulations for women during their menstruation and the manners of their post-menstrual cleaning are much more elaborated than those in Imāmī jurisprudence, although they are not acted upon today as strongly as they were in the past due to demands of the modern world and changing circumstances. In this paper, we draw on a descriptive-analytic method and a consideration of jurisprudential rulings and principles related to dashtan or menstruation in Zoroastrianism and Imāmī jurisprudence (fiqh) in Zoroastrian jurisprudential sources (in Persian) and Imāmī Shiite jurisprudential sources in order to analyze and explain the reasons behind these rulings, and then compare them to identify their points of commonality and contrast.

کلیدواژه‌ها [English]

  • menstruation
  • dashtan
  • woman
  • Zoroastrianism
  • Imāmī Shi’a

منابع

آسیموف، آیزاک (1364). اسرار مغز آدمی، ترجمه: محمود بهزاد، تهران: علمی‌فرهنگی.
ارداویراف‌نامه (1390). تصحیح: فیلیپ ژینیو، ترجمه و تحقیق: ژاله آموزگار، تهران: معین و انجمن ایران‌شناسی فرانسه، چاپ چهارم.
انصاری، شیخ مرتضی (بی‌تا). الطهارة، بی‌جا: بی‌نا.
اوستا (1370). گزارش و پژوهش: جلیل دوست‌خواه، تهران: مروارید، ج2.
اوشیدری، جهانگیر (1386). دانش‌نامه مزدیسنا، تهران: مرکز، چاپ چهارم.
حائری، میرزا حسن (1392). احکام الشیعة، کویت: مکتبة الامام جعفر الصادق (ع).
حجازی، بنفشه (1385). زنِ تاریخ: جایگاه زن در ایران باستان، تهران: قصیده‌سرا.
خمینی، روح‌الله (1369). رساله توضیح المسائل، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1387). مفردات الفاظ القرآن الکریم، ترجمه: حسین خداپرست، قم: نوید اسلام.
روایات داراب هرمزدیار (بی‌تا). به کوشش: رستم اونوالا، بمبئی: بی‌نا.
روایت امید اشوهیشتان (1376). ترجمه: نزهت صفای اصفهانی، تهران: مرکز.
روایت پهلوی (1367). ترجمه: مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زرلکی، شهلا (1395). زنان، دشتان و جنون ماهانه، تهران: نشر چرخ.
زهانی، معصومه (1393). بررسی تطبیقی جایگاه زن و ازدواج در دین زردشتی و فقه امامیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد الاهیات (ادیان و عرفان تطبیقی)، استاد راهنما: مهدی حسن‌زاده، مشهد: دانشگاه فردوسی.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌ بکر (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی نجفی.
شایست‌ ناشایست (1369). آوانویسی و ترجمه: کتایون مزداپور، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صادقی، فاطمه (1392). جنسیت در آرای اخلاقی: از قرن سوم پیش از اسلام تا قرن چهارم هجری، تهران: نگاه معاصر.
طباطبایی، محمدحسین (1345). المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ دوم، ج3.
طباطبایی، محمدحسین (1395). زن در قرآن، قم: هاجر.
طبری، محمد بن جریر (بی‌تا). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بی‌جا: بی‌نا.
فرنبغ دادگی (1369). بندهش، گزارش: مهرداد بهار، تهران: توس.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1373). التفسیر الصافی، تصحیح: حسین اعلمی، تهران: مکتبة الصدر.
قادری، حاتم؛ صادقی، فاطمه (1384). «قدرت و جنسیت در اخلاق و فقه زرتشتی دوره ساسانی»، در: فصل‌نامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، س15، ش55، ص139-166.
قرشی، علی‌اکبر (1375). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
کاکای افشار، علی (1387). «مادگان هزار دادستان، کتاب هزار رأی (16)»، در: مجله کانون وکلا، ش200 و 201، ص85-112.
کتاب پنجم دینکرد (1386). ترجمه و تعلیقات: ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: معین.
کرکی، علی بن حسین؛ حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا). جامع المقاصد فی شرح القواعد، بی‌جا: بی‌نا.
گواهی، زهرا (1369). «میر ابوالقاسم میرفندرسکی»، در: مشکوة، ش29، ص58-77.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مزداپور، کتایون (1371). زن در آیین زردشتی، بی‌جا: نوید (آلمان).
مزداپور، کتایون (1383). داغ گل سرخ و چهارده گفتار دیگر درباره اسطوره، تهران: اساطیر.
مفید، محمد بن نعمان (1413). احکام النساء، بی‌جا: المؤتمر العالمی الالفیة.
نجفی، محمد بن حسن (1395). جواهر الکلام، تهران: المکتبة الاسلامیة.
نوری، حسین بن محمد تقی (1373). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
هولم، جین؛ بوکر، جان (1384). زن در ادیان بزرگ جهان، ترجمه: علی غفاری، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
Saddar Nadr and Saddar Bundahesh (1909). Edited by Ervad Bamanji Nasarvanji Dhabhar, The Trustees of the Parsee Punchayet Funds and Propertis.