تحلیل نظریه عقلانیت و معنویت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پژوهشکده ادیان و مذاهب

2 دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث.

چکیده

نسبت دین و تجدد یکی از موضوع‌های مهم عرصه دین‌پژوهی است. از مهم‌ترین نظریاتی که در این زمینه مطرح شده، نظریه عقلانیت و معنویت مصطفی ملکیان است. این نظریه با محوریت بخشیدن به مؤلفه‌های اجتناب‌ناپذیر تجدد به مواجهه با دین سنتی می‌رود و ضمن مقایسه این مؤلفه‌ها با ویژگی‌های اصلی دین سنتی، حکم به تعارض میان این دو کرده، فهم سنتی از دین در جهان مدرن را، کارآمد نمی‌داند. در جنبه ایجابی، این نظریه، فهمی جدید از دین را که سازگار با مؤلفه‌های تجدد است معرفی می‌کند. در این مقاله می‌کوشیم با استفاده از گزارش‌های متعددی که در طول 13 سال گذشته از این نظریه ارائه شده، تصویری روشن و شفاف از این دیدگاه به دست دهیم. سپس به تحلیل این نظریه می‌پردازیم و در نهایت ارکان و یکی از لوازم آن را بیان می‌کنیم. ارکان این نظریه عبارت‌اند از: عقلانیت، معنویت، زندگی آرمانی و زندگی اصیل. همچنین، لازمه این نظریه انکار دین سنتی است، هرچند نظریه‌پردازِ آن، چنین لازمه‌ای را نمی‌پذیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis on the theory of rationality and spirituality

نویسندگان [English]

  • vahid sohrabifar 1
  • Hadi Sadaghi 2
1 پژوهشگر پژوهشکده ادیان و مذاهب
2 دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث.
چکیده [English]

One of the important issues in the study of religion is relationship between religion and modernity. One of the theories in this field is the theory of "rationality and spirituality" posed by Professor Mustafa Malekiyan. In this article, authors try to give a clear image of the theory through his different works, being published in the past 13 years. Then, the theory has been analyzed and the basics and one of the consequences of the theory have been discussed; basics are: rationality, spirituality, ideal life and authentic life. This theory entails rejection of traditional religion, even though theorist doesn't agree with it; authors try to show how the theory's idea results to this rejection

کلیدواژه‌ها [English]

  • rationality
  • Spirituality
  • Malekiyan
  • Religion
  • Modernity
 ملکیان، مصطفی (1385الف). «روشنفکری دینی و سنت علمی در ایران»، در: مجله نامه، ش51، بازنشر در وبگاه www.neeloofar.org
ملکیان، مصطفی (1385ب). «سازگاری معنویت و مدرنیته»، در: روزنامه شرق، (25/5/1385).
ملکیان، مصطفی (1387الف). مشتاقی و مهجوری، تهران: نشر نگاه معاصر
ملکیان، مصطفی (1387ب). «انسان سنتی، انسان مدرن و مسئله تعبد»، در: آیین، ش17 و 18.
ملکیان، مصطفی (1388). «معنویت گوهر ادیان» (1) و (2)، در: سنت و سکولاریسم، تهران: صراط.
ملکیان، مصطفی (1389). «در جست‌وجوی عقلانیت و معنویت»، در: مهرنامه، ش3 (متن تنقیح‌شده  سخنرانی عقلانیت و معنویت پس از ده سال در تالار شیخ انصاری دانشگاه تهران (28/2/1389)).
ملکیان، مصطفی (1390الف). راهی به رهایی، تهران: نشر نگاه معاصر
ملکیان، مصطفی (1390ب). «اقلیت و اکثریت، حقوق بشر و ایضاح پاره‌ای از ابهامات عقلانیت و معنویت در گفت‌وگو‌ با استاد ملکیان»، مصاحبه در سایت نیلوفر www.neeloofar.org.