نظم کیهانی در اوستا و دائو دِ ‌جینگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

2 استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

چکیده

یکی از پدیده‌های مهم که از دیرباز ارباب ادیان به آن توجه داشته‌اند، نظم کیهانی است. اصطلاح «نظم کیهانی» بر راستی و انضباطی دلالت دارد که در تمام ساحت‌های عالم هستی جاری است و امور بر اساس آن انتظام می‌یابند. عنایت به این موضوع ظاهراً در زرتشتی‌گری و تائوئیسم جلوه‌های ویژه‌ای دارد؛ بنا بر متون مقدس این آیین‌ها، طبیعت تا حدی به واسطهٔ ظهور نظم کیهانی در آن مقدس است. در ایران باستان، نظم کیهانی معادل «اشه» است و به عنوان یکی از مبانی اصلی دین زرتشتی، قلمرو معنایی گسترده‌ای دارد. «اشه» به معنای راستی است، اما اصطلاحاً عبارت از قانون معنوی و اخلاقی سرمدی است که اهورامزدا تأسیس کرده است. بنا بر اشه، در حوزه رفتار و اخلاق انسانی، هر کنشی، واکنشی و هر کار نیک یا بدی، پاداش یا پادافره خاص خود را در پی دارد؛ در حوزه قانون طبیعی نیز، تبلور اشه نظم و تعادل طبیعت است که علّت مبقیهٔ آن به شمار می‌رود. تائو، اصطلاح دالّ بر نظم کیهانی در تائوئیسم است و به عنوان قانون فراگیر حیات، انتظام طبیعی و نظم اخلاقی را شامل می‌شود. تائو قانون ثابت و جاویدانی است که معیار تکامل هستی و سیر اشیا به شمار می‌رود. انسان، تائو و طبیعت، رئوس مثلث عالم هستی را در تائو‌ته‌چینگ شکل می‌دهند و هماهنگی آنها از طریق عوامل دیگری همچون یین- ‌یانگ به عنوان دو اصل فعّال و پذیرای هستی و پنج عنصر (وو- شینگ) میسر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cosmic Order in the Avesta and Tao Te Ching

نویسندگان [English]

  • Ghahraman Noori 1
  • Sajad Dehghanzade 2
1 دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
2 استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
چکیده [English]

The cosmic order has always been one of the most important phenomena drawing the attention of the scholars of all religions. Cosmic order organizes the Cosmos and governs all the events in Nature enveloped within Earth’s environment. It seems that cosmic order has received a special attention in Zoroastrianism and Taoism since the nature is to some extent a holy notion as a result of the expression of the cosmic order. In the ancient Iran cosmic order equals Āshā, enjoying an extensive range of meaning, as a principle foundation of Zoroastrianism. The term Āshā means the Truth but terminologically it denotes an eternal spiritual and ethical law established by Ahura Mazda. Based on Āshā, any action in the realm of human behavior and morality is followed by a reaction and any good or bad deed has its own specific reward. Similarly in the realm of natural rules the expression of Āshā is the order and balance of nature which is the cause of its permanence. The term denoting cosmic order in Taoism is Tao, including the natural ordering and moral order as the comprehensive rule of life. Tao is a permanent law based on which the nature moves forward and the balance dominating the world is the result of such a movement. According to Tao Te Ching, human, Tao and nature are the heads of the triangle of being and their harmony is secured by some other factors such as Yin-Yang, the two active and receiving principles of being, and the Five Elements (Wu Xing).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cosmic Order
  • Āshā
  • Tao
  • Avesta
  • Tao Te Ching
اوشیدری، جهانگیر (1371). دانش‌نامه مزدیسنا، تهران: نشر مرکز.
ایرانی، دینشاه (1361). اخلاق ایران باستان، تهران: سازمان انتشارات فروهر.
ایزوتسو، توشیهیکو (1392). صوفیزم و تائوئیزم، ترجمه: محمدجواد گوهری، تهران: روزنه، چاپ پنجم.
بویس، مری (1374). تاریخ کیش زرتشت، ج1، ترجمه: همایون صنعتی‌زاده، تهران: انتشارات توس.
بویس، مری (1388). زرتشتیان، باورها و آداب دینی آنان، ترجمه: عسگر بهرامی، تهران: ققنوس.
بویس، مری؛ ویلیامز، الن؛ فیلیپ، جی. بروک؛ کربن، هیلنر (1388). جستاری در فلسفه زرتشتی: مجموعه مقالات،ترجمه: سعید زارع، سید رضا منتظری، نیلوفر السادات نواب، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب قم.
پناهی، مائده (1389). «مقایسه نور و تائو در حکمت اشراق و مکتب تائوئیسم»، در: کتاب ماه فلسفه، ش37، ص83-92. 
پورداوود، ابراهیم (1340). یسنا، ج1، تهران: انتشارات ابن‌سینا.
پورداوود، ابراهیم (1354). گاتاها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پورداوود، ابراهیم (1377). یشت‌ها، ج1، تهران: انتشارات اساطیر.
پیاده کوهسار، ابوالقاسم (1386). «بررسی تطبیقی «ریته» و «اشه» در هند و ایران باستان»، در: پژوهش‌نامه ادیان، س1، ش2، ص59-90.
پیکر، زهرا (1387). «ارتباط آتش و اشه در ادیان باستانی ایران و هند»، در: نشریه حافظ، ش49، ص21-22.
توکلی، طاهره (1386). «متافیزیک ­در مکتب دائویی و کنفوسیوس»، در: پژوهش­های فلسفی، ش12، ص69-95.
جلالی مقدم، مسعود (1384). آیین زروانی، تهران: امیرکبیر.
جوادی آملی، عبدالله (1378). ولایت فقیه؛ ولایت فقاهت و عدالت، ج1، قم: مرکز نشر اسراء.
چای، چو؛ چای، وینبرگ (1386). تاریخ فلسفه چین، برگردان: عسگر پاشایی، تهران: نشر معاصر.
خنجری، خداداد (1378). بینش زرتشت، تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
دانگلاس، آلفرد ( 1384). یی جینگ (کتاب تقدیرات)،ترجمه: سودابه فضایلی، تهران: نشر ثالث.
دوست‌خواه، جلیل (1370). اوستا، کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، ج1 و 2، تهران: نشر مروارید.
رضایی، عبدالعظیم (1377). تاریخ ادیان جهان، ج1، تهران: علمی.
رضایی­راد، محمود (1377). «تصور نظم ملازم ذاتی هر تفکر دینی است»، در: نامه فرهنگ، ش30، ص140-146.
رضی، هاشم (1376). وندیداد، ج3 و 4، تهران: انتشارات فکر روز.
زرشناس، زهره (1381). «شهریاری پیروز اشه (=راستی)»، در: کتاب ماه هنر، ش47 و 48، ص56-59.
زنر، آر. سی. (1387). طلوع و غروب زرتشتی‌گری، ترجمه: تیمور قادری، تهران: انتشارات امیرکبیر.       
عالیخانی، بابک (1379).بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی، تهران: نشر هرمس.
عباسیان، احمد (1385).فلسفه و آیین زرتشت، تهران: نشر ثالث.
عرب گلپایگانی، عصمت (1376). اساطیر ایران باستان، تهران: انتشارات هیرمند.
عینی، فرانک (1386). راستی و دروغ در ایران باستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، استاد راهنما: مهشید میرفخرایی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات.
قرایی، فیاض (1385). ادیان خاور دور، مشهد: نشر دانشگاه فردوسی مشهد.
کاظمی، افسانه (1389). طبیعت و نظم آن در قرآن و دائو ده جینگ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، استاد راهنما: طاهره توکلی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
گنون، رنه (1387). نگرشی به مشرب باطنی اسلام و آیین دائو، ترجمه: دل­آرا قهرمان، تهران: نشر حکمت.
گیگر، ویلهلم؛ هینس،­ والتر؛ ­ریندیشمن، فریدریک (1382). زرتشت در گات‌ها: عرفان، حکمت عملی، فلسفه و جهان‌شناسی، ترجمه: هاشم رضی، تهران: نشر سخن.
گیمن، دوشن. ز (1378). زرتشت و جهان غرب، ترجمه: مسعود رجب‌نیا، تهران: انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان.
لان، فانگ یو (1380). تاریخ فلسفه چین، ترجمه: فرید جواهرکلام، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
لائوتزو (1385). دائو ده جینگ، برگردانی از اورسولا ک. له گین، ترجمه به فارسی: ع. پاشایی، تهران: نشر نگاه معاصر.
مالرب، میشل (1379). انسان و ادیان، ترجمه: مهران توکلی، تهران: نشر نی.
مجتبایی، فتح‌الله (1352). شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران: انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان.
معین، محمد (1385). فرهنگ فارسی، گردآوری: عزیزالله علی‌زاده، تهران: راه رشد.
مهر، فرهنگ (1387). دیدی نو از دینی کهن؛ فلسفه زرتشت، تهران: نشر چشمه.
مینگ، دو وی؛ استریک من، مایکل؛ رینولدز، فرانک (1379). آیین‌های کنفوسیوس، دائو و بودا، ترجمه: غلام‌رضا شیخ زین‌الدین، تهران: فیروزه.
نصر، سید حسین (1389). دین و نظام طبیعت، ترجمه: محمدحسن فغفوری، تهران: حکمت.
نصیری، حامدرضا (1387). «نقش «اشه» در سامانمندی و نظم‌دهی سیاسی کشور»، در: اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش247 و 248، ص122-133.
وحیدی، حسین (1353). پژوهشی در آرمان پارسایی در ایران، تهران: انتشارات زندگی.
هفت هات اوستا (1354). پیرایش، آرایش و گزارش: علی اکبری، تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.
هیوم، رابرت ا. (1369). ادیان زنده جهان، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
Baldrin, Farzeen (1987)." Taoism", in: Enciclopedia of Religion, New York: Macmillan publisher, Vol. 14.
Boyce, Mary (1998). "Ardwahist", in: Encyclpedia Iranica, EhsanYarshater (ed). California, Mazdea publishers, Vol. II.
Cullen, Christtopher (2008). "Cosmology", in: Enciclopedia of Tao, UK and U.S.A., Vol.1.
Daeyeol, Kim (2008). "Bugua", In: Encyclopedia of Taoism, UK & U.S.A.
Dhalla, Maneckji Nusservanji (1938). History of Zoroastrianism, New York: Oup.
Dinian, Zhang (2005). Key Concepts in Chinese Philosophy, translatied by Edmund Ryden, Bijin: Foregin Languages.
Eliade, Mercea (ed.) (1981). Encylopedia of Religion, Vol. 15, London: Macmillan.
Long, J. Bruce (1981). "Cosmic Law", in: Encyclopedia of Religion, VOL. 4, Mircea Eliade (ed.), London: Macmillan.
Mclagan, J. P. (1980). "Taoism", in: Encyclopedia of Religion and Ethics, Edinburgh: T. T. Clark, Vol. 12.
S. Major, John (1987). "Yin-Yang", "Wu-Hsing", in: Enciclopadia of Religion, New York: Macmillan Publisher, Vol. 3.
Zaehner, R. C. (1975). The dawn and Twilight of Zorostrianism, London: weldenfeld and Nicolson.