معرفت‌شناسی عشق به روایت آگوستین و احمد غزالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادیان و عرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار ادیان و عرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد عرفان اسلامی، گروه ادیان و عرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

واژه «عشق» در ادبیات در معنای عام و در ادبیات عرفانی به معنای خاص در سنت‌های مختلف دینی از واژه‌های پُربسامد و برتابنده تفاسیر و تحلیل‌های گوناگون است. در معرفت‌شناسی عشق، مقوله عشق به مثابه معرفت درجه دو محل توجه قرار می‌گیرد. به این نوع بررسی در دنیای جدید بیشتر توجه شده، اما نظری ژرف به آثار قدما این را ثابت می‌کند که آنان به رغم اینکه از مباحث نقد عقل کانت و تولد دانش معرفت‌شناسی قرن‌ها فاصله داشته‌اند، در سخنان و نوشته‌هایشان به عشق، به مثابه معرفت درجه دو، پرداخته و زوایایش را کاویده‌اند. در این‌ میان، عارفانی نظیر آگوستین در سنت مسیحی و احمد غزالی در سنت اسلامی تأثیر بسزایی در معرفت‌شناسی عشق داشته و در این حوزه نه به عنوان عاشق بلکه در مقام عشق‌پژوه دیدگاه‌هایشان را مطرح کرده‌‌اند. یافته‌های این تحقیق که با روش توصیفی‌تحلیلی و با ابزار گردآوری کتاب‌خانه‌ای به انجام رسیده، نشان می‌دهد که به ‌رغم اشتراکاتی که در معرفت‌شناسی عشق از نظر احمد غزالی و آگوستین وجود دارد اختلافاتی هم به چشم می‌خورد. آگوستین واژه «عشق» را با جزئیات تجزیه و تحلیل می‌کند، در حالی ‌که غزالی به بیان کلیاتی بسنده می‌کند؛ اما نظرشان در مسئله وحدت عشق، عاشق و معشوق تطابق دارد و می‌توان از عینیت دیدگاه‌هایشان سخن گفت. هر دو متفکر دینی «عشق» را به معنای اراده و میل و به مثابه میثاقی در بازگشت به خدا می‌دانند، با این تفاوت که آگوستین منشأ این اراده و میل را ساحت ارادی انسان و غزالی سبب وجود این میل و اراده را فیض الاهی می‌داند. در عین ‌حال، در بیان انواع و آسیب‌های عشق دیدگاه‌های متمایز و بعضاً مشابهی دارند. غزالی عشق را، اعم از الاهی و انسانی، واحد می‌داند؛ ولی آگوستین فقط به عشق به خدا قائل است. این دو درباره آسیب‌ها یا موانع معرفتی عشق کاملاً با هم اختلاف‌ نظر دارند؛ اما نشانه‌های عاشقی مشترکی را همچون ایمان، تسلیم‌شدن انسان عاشق به معشوق (خدا) و سعادت عاشق را بیان کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Epistemology of Love according to Augustine and Ahmad Ghazali

نویسندگان [English]

  • Zeinab Ahghar 1
  • Bakhshali Ghanbari 2
  • Abdol-Reza Mazaheri 3
1 PhD Student in Religions and Mysticism, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Religions and Mysticism, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Professor of Islamic Mysticism, Department of Religions and Mysticism, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The word "love" in literature in a general sense and in mystical literature in a special sense is one of the most frequent words in different religious traditions and contains various interpretations and analyses. In the epistemology of love, love is considered secondary knowledge. More attention has been paid to this type of investigation in the modern world. But a deep look at the works of the early scholars proves that despite the fact that they were centuries away from Kant's critique of reason and the emergence of epistemology, in their words and writings they addressed love as secondary knowledge and explored its dimensions. In the meantime, mystics such as Augustine in the Christian tradition and Ahmad Ghazali in the Islamic tradition had a significant impact on the epistemology of love, and in this field, they put forward their views not as lovers but as researchers of love. The findings of this research, which was carried out with a descriptive-analytical method based on library sources, show that despite the commonalities between Ahmad Ghazali's and Augustine's views on the epistemology of love, there are also some differences between them. Augustine analyzed the word "love" in detail, while Ghazali confined himself to general expressions. However, their views on the issue of the unity of love, lover, and beloved are so similar to each other that one can speak of the identity of their views. Both religious thinkers believed that "love" means will and desire and it is a covenant to return to God, however, Augustine considered the origin of this will and desire to be the man's will and Ghazali considered their origin to be the divine grace. At the same time, they had different and sometimes similar views on the types of love and their harm. Ghazali considered love to be single, whether divine or human, but Augustine only believed in the love of God. They completely disagreed on the damages or epistemic barriers of love; but they expressed common signs of love, such as faith, the lover's (man's) submission to the beloved (God), and the happiness of the lover.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Love/ Affection
  • Epistemology
  • Semantics
  • Augustine
  • Ahmad Ghazali

مراجع

قرآن کریم.
کتاب مقدس (2000). بی‌جا: ایلام.
آگوستین (1379). اعترافات، ترجمه: سایه میثمی، تهران: سهروردی.
آگوستین (1391). شهر خدا، ترجمه: حسین توفیقی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمان (1403). تلبیس ابلیس، بیروت: دار القلم.
اسمارت، نینیان (1383). تجربه دینی بشر، ترجمه: محمد محمدرضایی و ابوالفضل محمودی، تهران: سمت، ج2.
اسمیت، مارگارت (1390). مطالعاتی در عرفان اولیه خاور نزدیک و خاورمیانه، ترجمه: منصور پیرانی و مریم محمدی نصرآبادی، تهران: مرکز.
پورجوادی، نصرالله (1358). سلطان طریقت، تهران: آگاه.
پورجوادی، نصرالله (1366). «نهج الخاص»، در: تحقیقات اسلامی، ش5-6، ص94-131.
پورجوادی، نصرالله (1368). «رساله‌ای دربارهٔ عشق»، در: معارف، ش18، ص105-111.
چیتیک، ویلیام (1388). درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی، ترجمه: جلیل پروین، تهران: حکمت.
چیتیک، ویلیام (1394). عشق الاهی: سیر به سوی خدا در متون اسلامی، ترجمه: سید امیرحسین اصغری، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، احمد (1359). سوانح، به کوشش: نصرالله پورجوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
فروزان‌فر، بدیع‌الزمان (1376). احادیث و قصص مثنوی، ترجمه کامل و تنظیم مجدد: حسین داودی، تهران: امیرکبیر.
قنبری، بخش‌علی (1392). «معرفت کشفی در نهج‌البلاغه»، در: ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، ش33، ص207-235.
کربن، هانری (1377). تاریخ فلسفهٔ اسلام، ترجمه: جواد طباطبایی، تهران: کویر.
مارکوس، رابرت اوستین (1377). آوگوستینوس، تهران: کوچک.
مجاهد، احمد (1377). شروح سوانح: سه شرح بر سوانح احمد غزالی، تهران: سروش.
مجاهد، احمد (1394). مقدمه مجموعه آثار فارسی احمد غزالی، تهران: دانشگاه تهران.
مسعودی، علی بن حسین (1985). مروج الذهب و معادن الجوهر، بیروت: دار الاندلس للطباعة والنشر.
مک‌گراث، الیستر (1392). الاهیات مسیحی، ترجمه: محمدرضا بیات و دیگران، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
مولوی بلخی، جلال‌الدین محمّد (1371). مکتوبات، تصحیح: توفیق ه. سبحانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هجویری، علی بن عثمان (1386). کشف المحجوب، تصحیح: احمد عابدی، تهران: سروش.
Augustin, Saint (1908). Confessions, ed. T. Gibband W. Montgomery, Cambridge: Cambridge University Press.
Augustin, Saint (1949). The City of God, Trans: Demetrius, B.; Zema, S. J.; Gerald, B.; Walsh, S. J., Washington D. C.: The Catholic University of America Press.
Augustine, Saint (1963). The Trinity (De Trinitate), in: The Fathers of the Church, v. 45, translated by Stephen Mchenna. C. SS. R., The Catholic University of Ammerica Press, Washington 17, D. C.
Augustine, Saint (1971). On Christian Doctrine (De Doctrina Christiana), translated by J. F. Shaw, in: Great Books the Western, by Robert Maynard Hutchins, William Benton, Publisher, Nineteenth Printing.
Augustine, Saint (1984). Divine Providence and the Problem of Evil (De Ordine), translated by Robert p. Russell, O. S. A., New York: Cima Publishing Co., Inc.
Burnaby, John (translator) (1955). The Library of Christian Classics, v. 8: Augustin: Later Works, selected and translated with introductions by John Burnaby, London: SCM Press LTD.
Cushman, Robert (1955). “Faith and Reason”, in: A Companion to the Study of St. Augustine, ed. by Roy W. Battenhhouse, New York: Oxford University Press.
Fitzegarld, Allan D. (ed.) (1999). Augustine through the Ages: An Encyclopedia, O.S.A., Grand Rapids, Mich.: Eerdman's Publishing Company.
Matthews, Gareth B. (2001). “Knowledge and Illumination”, in: Cambridge Companion to Augustine, ed. By Eleonore Stump and Norman Cretzman, Cambridge: Cambridge University Press.
Rist, M. John (2001). Augustine Deformed: Love, Sin and Freedom in the Western Moral, Cambridge University Press; Reprint Edition.
Stump, Elenore; Kretzmann, Norman (2001). The Cambridge Companion to Augustin, Cambridge: Cambridge University Press.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار