واکاوی تأثیرپذیری مستقیم اسلام از دین زرتشت در آموزه معاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد دین شناسی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

2 استاد یار گروه ادیان، کوسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

از ارکان اساسی دین اسلام، آموزه معاد بوده که در طول تاریخ شبهاتی درباره اصل معاد و جزئیات آن مطرح شده است. از جمله شبهات، مسئله تأثیرپذیری مستقیم (بی‌واسطه) اسلام از دین زرتشت در آموزه معاد است که دربرگیرنده دو دیدگاه است: دیدگاهی که معارف اخروی قرآن کریم را متأثر از آموزه‌های دین زرتشت دانسته است؛ دیدگاهی که قائل به تأثیرپذیری تعالیم اخروی اسلام از دین زرتشت شده است بی‌آنکه از چگونگی این اقتباس سخنی به میان آورد. شباهت‌های ظاهری میان دو دین در آموزه معاد و تقدم تاریخی دین زرتشت بر اسلام، منشأ اصلی مسئله تأثیرپذیری شده است. نوشتار حاضر پس از توصیف و بررسی هر دو دیدگاه تأثیرپذیری بی‌واسطه اسلام از دین زرتشت، دیدگاه صحیح در این باره را مطرح می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Direct Influence of Zoroastrianism on Islam Eschatological Doctrine

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Hajati shoroki 1
  • Hossin naqavi 2
1 M.A Degree. Department of Religion Studies. The Institute of Research and Training of Imam Khomeini.
2 Assistant Professor. Department of Religions. The Institute of Research and Training of Imam Khomeini
چکیده [English]

One of the basic pillars of Islam is the doctrine of the eschatology, which has raised some doubts concerning its root and details. The subject of direct impressibility of Islam from Zoroastrianism in this doctrine is among these doubts that includes two perspectives: one of them says that everlasting teachings of Quran have been impressed by the teachings of Zoroastrianism and the other says that everlasting teachings of Islam have been under the effect of the teachings of Zoroastrianism without reference to how they are adapted. The apparent similarities between the two religions in this doctrine and the historical precedence of Zoroastrianism over Islam are the main reasons of this claim. This paper describes and examines both aspects of the immediate Zoroastrianism influence on Islam, and provides the proper perspective on this issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • the Quran
  • the Prophet (pbuh)
  • Zoroastrianism
  • eschatology
  • impress
قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1362). الخصال، محقق/ مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی (1415). الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن سعد، محمد (1376). الطبقات الکبری، بیروت: دار بیروت- دار صار للطباعة والنشر.
ابن سینا، حسین بن عبداللّه (1404). الشفاء: الالهیات، راجعه و قدم له ابراهیم مدکور، تحقیق: الاب قنواتی و سعید زاید، قم: مکتبه آیه اللّه العظمی المرعشی النجفی.
ابن هشام، عبدالملک (1375). السیرة النبویة، حققها و طبعها و شرحها و وضع فهارسها: مصطفی السقاء، ابراهیم الابیاری، عبدالحفیظ شبلی، الطبعة الثانیة، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
امینی‌نژاد، علی (1387). آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
براندن، اس. جی. اف. (1391). پژوهشی در ایده‌ها، انسان‌ها و رویدادها در ادیان عهد باستان، ترجمه: سودابه فضایلی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
بل، ریچارد (1382). درآمدی بر تاریخ قرآن، بازنگری و بازنگاری: ویلیام مونتگمری وات، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، قم: سازمان اوقاف و امور خیریه، مرکز ترجمه قرآن مجید به زبان‌های خارجی.
البلاذری، احمد بن یحیی (1398). فتوح البلدان، عنی بمراجعته والتعلیق علیه: رضوان محمد رضوان، بیروت: دار الکتب العلمیة.
پورداوود، ابراهیم (1342). آناهیتا پنجاه گفتار پورداود، به کوشش: مرتضی گرجی، تهران: امیرکبیر.
پورداوود، ابراهیم (1377). یشت‌ها، تهران: اساطیر.
پورداوود، ابراهیم (1927). سوشیانت موعود مزدیسنا، تهران: فروهر.
جوادی آملی، عبداللّه (1376). تفسیر موضوعی قرآن کریم: فطرت در قرآن، تحقیق و تنظیم: محمدرضا مصطفی‌پور، قم: اسراء، ج12.
جوادی آملی، عبداللّه (1378). تفسیر موضوعی قرآن کریم: قرآن در قرآن، تنظیم و ویرایش: محمد محرابی، چاپ یازدهم، قم: اسراء، ج1.
جوادی آملی، عبداللّه (1381). دین‌شناسی، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبداللّه (1383). تسنیم، تنظیم: حسن واعظی محمدی، قم: اسراء، ج6.
خورشیدیان، اردشیر (1384). جهان‌بینی اشو زرتشت (پیام‌آور ایرانی)، تهران: فروهر، چاپ دوم.
خورشیدیان، اردشیر (1386). پاسخ به پرسش‌های دینی زرتشتیان، تهران: فروهر، چاپ دوم.
خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
دورانت، ویلیام جیمز (1371). تاریخ تمدن، ترجمه: ابوطالب صارمی، ابوالقاسم پاینده، ابوالقاسم طاهری، ج4 (بخش اول، عصر ایمان)، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ سوم.
رستمی، حیدرعلی (1392). پژوهشی در نسبت میان قرآن و فرهنگ زمانه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
رضوان، عمر بن ابراهیم (بی‌تا). آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره، ریاض: دار الطیبة.
رضوی، رسول؛ جمشیدیان، احمد (1393). «نقد ادعای تأثیرپذیری اعتقاد امامیه درباره ویژگی‌های امامان از باورهای ایرانیان باستان»، در: کلام اسلامی، ش92، ص77-99.
رضوی، سید محمدطاهر (1936). پارسیان اهل کتاب‌اند: تحقیق مختصری در آیین زرتشت نظریه، اصول، عقاید، تورات و انجیل و قرآن مجید، ترجمه م. ع. مازندی، بمئی (هند): انجمن ایران لیگ.
رضی، هاشم (1344). ادیان بزرگ جهان، تهران: آسیا.
زمانی، محمدحسن (1385). مستشرقان و قرآن: نقد و بررسی آرای مستشرقان درباره قرآن، قم: بوستان کتاب.
سامانی، سید محمود (1393). مناسبات اهل بیت با ایرانیان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
سبحانی، جعفر (1369). منشور جاوید: پیرامون معاد در قرآن، قم: مؤسسه سیدالشهداء.
سروش‌پور، پدرام (14/2/1391). «پیامبران ساختارشکنان کهنگی و پیام‌آوران راستی و آزادگی»، http://pedramsoroushpoor.blogfa.com.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی ‌بکر (1408). المتوکلی: فیما ورد فی القرآن باللغات الحبشیة والفارسیة والرومیة والهندیة والسریانیة والعبرانیة، حققه و علق علیه عبدالکریم الزبیدی، بیروت: دار البلاغة.
شاهرخ، کیخسرو (1337). آیینه آیین مزده یسنی، بی‌جا: بی‌نا، چاپ سوم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). بررسی‌های اسلامی، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، صححه: حسین الاعلمی، بیروت: اعلمی. ‌
طبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الطبری: تاریخ الامم والملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، الطبعة الثانیة.
علی، امیر (1366). روح اسلام، ترجمه: ایرج رزاقی و محمدمهدی حیدرپور، مشهد: آستان قدس رضوی.
فرمانیان، مهدی (1385). «مونتگمری وات: کشیش پیامبرشناس»، در: هفت‌آسمان، ش32، ص277-294.
فیاض، محمدسعید (1393). فرضیه اقتباس قرآن کریم از مصادر غیرالاهی: بررسی و نقد شبهات خاورشناسان، ویراستار علمی: علی شریفی، قم: فلاح.
مصباح یزدی، محمدتقی (1388). قرآن‌شناسی، تحقیق و نگارش: محمود رجبی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ دوم.
مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار (جلد دوم از بخش اصول عقاید)، تهران و قم: صدرا، چاپ نوزدهم.
مطهری، مرتضی (1392). مجموعه آثار (جلد دوم از بخش تفسیر)، تهران: صدرا، چاپ پنجم.
معرفت، محمدهادی (1416). التمهید فی علوم القرآن، قم: النشر الاسلامی، الطبعة الثانیة، ج4.
معرفت، محمدهادی (1423). شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم: مؤسسة التمهید.
معین، محمد (1380). مثنوی سرگذشت روان، شرح: علی‌اصغر مصطفوی، تهران: فرهنگ دهخدا.
مولتون، جیمز هوپ (1384). گنجینه مغان، ترجمه: تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.
میرفطروس، علی (1989). اسلام‌شناسی، کانادا: فرهنگ.
نصیری، علی؛ مدبر، محمدحسین (1390). «بررسی اقتباس قرآن از تورات»، در: قرآن‌پژوهی و خاورشناسان، ش10، ص127-142.
نیک‌نام، کوروش (1385). آیین اختیار، تهران: تیس.
وات، ویلیام مونتگمری (۱۳۷۳). برخورد آرای مسلمانان و مسیحیان: تفاهمات و سوء تفاهمات، ترجمه: محمدحسین آریا، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. ‌
ویدن­گرن، گئو (1381). جهان معنوی ایرانی از آغاز تا اسلام، برگردان: محمود کندری، تهران: میترا.
یارشاطر، احسان (1381). حضور ایران در جهان اسلام، ترجمه: فریدون مجلسی، تهران: مروارید.
Boyce, Mary (1985). Zoroastrianism: Their Religion Beliefs and Practices, London: Routledge & Kegan Paul.
Folts, Richard C. (2004). Spirituality in the Land of the Noble: How Iran Shaped the Worlds Religions, Oxford: Oneworld.
Nigosian, S. A. (1993). The Zoroastrian Faith: Tradition and Modern Research, Montreal; Buffalo: McGill-Queen's University.