عناصر دینی در کیهان‌نگاره نویافته چینی مانوی رویکردی تصویرـ متن‌شناسانه به طومارنگاره‌ای تعلیمی از مانویان چین در قرن 13/14 میلادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ادیان شرق، دانشگاه ادیان و مذاهب قم.

2 دانش آموخته کترشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه آزاد اسلامی تهران.

چکیده

پیشینه مطالعات هنر مانوی به آثار بازیافته از شین‌جیان در شمال غربی چین باز می‌گردد. نظر به همین یافته‌ها و در پرتو پژوهش‌های سده پیشین، مطالعه نگاره‌های تعلیمی مانوی‌، پهلو به پهلوی پژوهش‌های زبانی و تاریخی، به شکوفایی رسیده، آنچنان که منجر به کشف زوایای گوناگونی از مانویت شده است. با این حال، آثار هنری مانوی که جدیداً در جنوب شرقی چین کشف شده، مطالعات هنر مانوی را دگرگون کرده است. این آثار جدید دَه طومار نقاشی است که طی سال‌های 2006 تا 2016 در موزه‌های ژاپن و آمریکا شناسایی شده است. جستار حاضر قصد دارد در مقام نخستین نوشته فارسی یکی از این آثار فوق‌العاده مهم را، که کیهان‌نگاره خوانده می‌شود، تشریح کند. این نقاشی تعلیمی که مهم‌ترین اثر در میان دَه نقاشی نویافته است، نشان می‌دهد اجزای کیهان از منظر کیش مانوی چگونه در کنار یکدیگر چیده شده‌اند. مقاله حاضر برخی تحلیل‌های پیشین را بازبینی می‌کند که در سال‌های اخیر برخی کارشناسان مطرح کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Religious Elements in the Newly Found Manichaean Chinese Cosmology Painting: An Iconographical-Textological Approach to a Didactic Hanging-Scroll of the Chinese Manichaeans in 13th/14th Centuries

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shokri-Foumeshi 1
  • Sonia Mirzaei 2
1 University of ReAssistant Professor. Department of Eastern Religions. University of Religions and Denominations.Qomligion and Denominations
2 M A Student of Pictorial Communication. Azad Universiyty. Tehran.
چکیده [English]

History of the Manichaean art studies is traced back to the discovered artifacts in Xinjiang, Northwest China. Due to these findings and in light of the studies done in the last century, a study on the Manichaean didactic images - side by side with linguistic and historical researchers - has been flourished. The fact which has been led to the discovery of various aspects of Manichaeism. Yet, the Manichaean new artworks discovered in southeastern China, have changed the Manichaean art studies. These new artistic works are ten hanging-scrolls that have been identified during 2006-2016 in Japanese and American museums. The present paper - in place of the first article in Persian - intend to interpret one of those very important works called “Cosmology Painting”. This didactic painting, which is the most important work among the ten found paintings, demonstrates how details of Manichaean cosmos are arranged together. In the paper, some of the former commentaries are revisited.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Newly Found Hanging-Scroll
  • Chinese Manichaean Cosmology Painting
  • Cosmogony

مراجع

«کتاب رازهای خنوخ» (1378). ترجمه: حسین توفیقی، در: هفت آسمان، ش3-4، ص21-56.
ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق (1381). الفهرست، ترجمه: محمدرضا تجدد، تهران: اساطیر.
ارسطو (1379). در آسمان، ترجمه: اسماعیل سعادت، تهران: هرمس.
ارسطو (1389). متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمه: شرف‌الدین خراسانی، تهران: حکمت.
زبور مانوی (1388). ترجمه متن قبطی به انگلیسی: چ. ر. س. آلبری، ترجمه فارسی: ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: اسطوره.
شاپورگان (اثر مانی درباره رویدادهای پایان جهان) (1378). ترجمه: نوشین عمرانی [آوانویسی، ترجمه، اساطیر بر اساس قرائت مکنزی]، تهران: اشتاد.
شکری فومشی، محمد؛ سونیا میرزایی (1395). «یک سند چینی نویافته و مدارک وابسته از ناحیه شیاپو: پرتوی نو بر مطالعات مانوی»، در: پژوهش‌های ادیانی، س4، ش8، ص123-142.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1387). فرهنگ نمادها، ترجمه: سودابه فضایلی، تهران: جیحون، ج2 و 5.
شیمل، آنه‌ ماری (1393). راز اعداد، ترجمه: فاطمه توفیقی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
قریب، بدرالزمان (1386 الف). «عدد پنج در اسطوره مانی»، در: پژوهش‌های ایرانی باستان و میانه (مجموعه مقالات. دفتر یکم)، به کوشش: محمد شکری فومشی، تهران: طهوری، ص183-187.
قریب، بدرالزمان (1386 ب). «بهشت نور بر چرم سفید»، در: مطالعات سغدی (مجموعه مقالات. دفتر دوم)، به کوشش: محمد شکری فومشی، تهران: طهوری، ص199-214.
 کفالایا (نسخه موزه برلین) (1395). برگردان تطبیقی از ترجمه آلمانی و انگلیسیِ نسخه قبطی: مریم قانعی و سمیه مشایخ، تهران: طهوری.
کلیمکایت، هانس یواخیم (1384). هنر مانوی، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: اسطوره.
گاتری، ویلیام کیت چمبرز (1375). تاریخ فلسفه یونان 3 (فیثاغورس و فیثاغوریان)، ترجمه: مهدی قوام صفری، تهران: فکر روز.
وامقی، ایرج (1378). نوشته‌های مانی و مانویان، تهران: حوزه هنری.
هنینگ، و. ب. (1375). «اخنوخ‌نامه مانوی»، ترجمه: کیکاوس جهانداری، در: نامه فرهنگستان، س2، ش پیاپی5، ص25-35.
Boyce, M. (1975). A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian, Téhéran-Liège (Acta Iranica 9a).
Brook, T. (1998). The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China, California: University of California Press.
Chavannes, É.; Pelliot, P. (1911). Un traité Manichéen retrouvé en Chine, Paris (re-print of JA 18 as volume I), pp. 499-617.
Durkin-Meisterernst, D. (2008). “Aspects of the Organization of Manichaean Books in Central Asia”, in: Gazette du livre médiéval, No. 52-53, pp. 1-15.
Durkin-Meisterernst, D. (2011). “Literarische Termini in mitteliranischen manichäischen Texten”, in: Özertural, Z. and J. Wilkens (eds.), Der östliche Manichäismus. Gattungs- und Werksgeschichte, Vorträge des Göttinger Symposiums von 4.-5. März 2010, Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, Neue Folge 17, pp. 27-44.
Funk, W. P. (2018). “Preparing for the end, the Ambassador’s command to the Great Builder”, in: Christianisme des Origines, Brepols, pp. 379-385.
Gopal, M. (1990). India through the Ages, ed. K.S. Gautam, New Delhi: Pub. Division.
Gulácsi, Zs. (2005). Mediaeval Manichaean Book Ar:, a Codicological Study of Iranian and Turkic Illuminated Book Fragments from 8th–11th Century East Central Asia, Leiden: Brill.
Gulácsi, Zs. (2015). Mani’s Pictures: The Didactic Images of the Manichaeans from Sasanian Mesopotamia to Uygur Central Asia and Tang-Ming China, Leiden: Brill.
Gulácsi, Zs.; BeDuhn, J. A. (2015). “Picturing Mani’s Cosmology: An Analysis of Doctrinal Iconography on a Manichaean Hanging Scroll from 13th/14th-Century Southern China”, in: Bulletin of the Asia Institute, Vol. 25, pp. 55-105.
Haloun, G.; Henning, W. B. (1952). “The Compendium of the Doctrines and Styles of the Teaching of Mani, the Buddha of Light”, Asia Major (NS) 3/2, pp. 184-212.
Henning, W. B. (1943). “The Book of the Giants”, BSOAS 11, pp. 52–74 [Selected Papers II, 1977, pp. 115-137].
Henning, W. B. (1947). “A Sogdian Fragment of the Manichaean Cosmogony”, In: Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 12 (1947-1948), pp. 306-318.
Jackson, W. (1932). Researches in Manichaeism with Special Reference to the Turfan Fragments, part IV, Theodore bar Khoni “on Mānī’s Teachings concerning the Beginning of the World”, New York: Columbia UP.
Klimkeit, H. J. (1993). Gnosis on the Silk Road: Gnostic Texts from Central Asia, San Francisco: Harper San Francisco.
Kósa, G. (2011a). “The Sun, the Moon and Paradise: Interpretation of the Upper Section of the Chinese Manichaean Cosmology Painting”, in: Journal of Inner Asian Art and Archaeology, Vol. 6, pp. 179-203.
Kósa, G. (2011b). “Translating the Eikōn, Some Considerations on the Relation of the Chinese Cosmology Painting to the Eikōn”, Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, Schriften der Kommission “Manichäische Studie”, pp 49-84.
Kósa, G. (2012). “Atlas and Splenditenens in the Chinese Manichaean Cosmology Painting”, in: Gnostica et Manichaica, Festschrift für Aloïs van Tongerloo, Wiesbaden Harrassowitz Prefinal Version, pp. 39-64.
Kósa, G. (2017). “Who Is the King of Honour and What Does He Do? Gleanings from the New Chinese Manichaean Sources”, in: Zur lichten Heimat. Studien zu Manichäismus, Iranistik und Zentralasienkunde im Gedenken an Werner Sundermann, ed. By Alberto Cantera and Maria Macuch, Wiesbaden.
MacKenzie, D. N. (1979). “Mani’s Šābuhragān [I],” BSOAS 42/3, pp. 500-534.
Morfill, W. R. (trans.) (1896). The Book of the Secrets of Enoch, Oxford: Clarendon Press.
Reeves, J. C. (1992). Jewish Lore in Manichaean Cosmogony: Studies in the Book of Giants Traditions, Cincinnati.
Skolnik, F. & others (2007). Encyclopedia Judaica, Second Edition, Vol. 17, New York: Keter Pub.
Sundermann, W. (1984). “Ein Weiteres Fragment aus Manis Gigantenbuch“, Orientalia J. Duchesne-Guillemin emerito oblata, Leiden, pp. 491-505.
Sundermann, W. (2005). “Was the Ārdhang Mani's Picture-Book?” in: Il Manicheismo nuove rospettive delle richerca (Sic.!), ed. A. van Tongerloo, L. Cirillo, Turnhout, pp. 373–384.
Yoshida, Y. (2009). “Southern Chinese Version of Mani’s Picture Book Discovered?”, in: Mani in Dublin. Selected Papers from the Seventh International Conference of the International Association of Manichaean Studies in the Chester Beatty Library, Dublin, 8–12, ed. S. G. Richter, C. Horton and K. Ohlhafer, Leiden-Boston, pp. 389-398.
Yoshida, Y. (2010). “Shinshutsu Manikyō kaiga no keijijō 新出マニ教絵画の形而上 [The Cosmogony (and Church History) of the Newly Discovered Manichaean Paintings],” Yamato Bunka 大和文華 121, pp. 1-34, En. Sum. p. 55.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار