اقتباسات شمس‌الدین دیلمی از عهد عتیق در تفسیر عرفانی تصدیق المعارف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استاد گروه فلسفه، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

4 استادیار گروه فلسفه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

با آنکه پیشینه استفاده از عهد عتیق در تفسیر آیات قرآن به صدر اسلام می‌رسد، نقل‌قول مستقیم از متن عبری آن در میان مسلمانان بسیار نادر است. شمس‌الدین دیلمی، تنها عارفی است که در تفسیر عرفانی تصدیق المعارف، در توضیح برخی از مراحل سلوک و جایگاه انسان در خلقت و اثبات حقانیت و برتری پیامبر اکرم (ص) به متن عبری و گاه عربی تورات استشهاد کرده است. استفاده او از متن تورات، هم باعث شده است دقیق‌تر به مسائل مطرح‌شده در قرآن توجه کند و هم نسبت به عرفای پیش از خود نگاه متفاوتی به موضوعات عرفانی و سلوکی داشته باشد؛ چنان‌که در جایی عدول از ظاهر به باطن را جایز ندانسته و در جایی دیگر در توضیح موضوع عرفانی رجال غیب دچار خطا شده است. در مقاله حاضر کوشیده‌ایم ضمن نقل عباراتی که دیلمی از تورات در تبیین بعضی از مسائل دینی و عرفانی آورده است، تلقی او از مسائل مذکور را با تلقی عرفای پیش از وی مقایسه کنیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Adaptations of Shams al-Din Deylami from the Old Testament in the Mystical Interpretation of Tasdigh al-Maaref

نویسندگان [English]

  • Saeid Karimi 1
  • Nasrollah Pourjavady 2
  • Reza Elahimanesh 3
  • Mohammed Soori 4
1 PhD Student in Islamic Sufism and Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Professor, Department of Philosophy, Faculty of Literature, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
4 Assistant Professor, Department of Philosophy, Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran
چکیده [English]

Although the history of the use of the Old Testament in the interpretation of Quranic verses dates back to the beginning of Islam, direct quotations from its Hebrew text are very rare among Muslims. Shams al-Din Deylami is the only mystic who has referred to the Hebrew and sometimes Arabic text of the Torah in his mystical interpretation Tasdigh al-Maaref, in order to explain some stages of human journey to God and man's position in creation, and also to prove the legitimacy and superiority of the Holy Prophet (PBUH). His use of the Torah text has caused him to pay more attention to the issues raised in the Quran and to have a different view of mystical and spiritual subjects than the mystics before him; As in one case he did not consider it permissible to shift from exoteric meanings to esoteric ones, and in another case he made a mistake in explaining the mystical subject of the unseen men. In the present article, we have tried to compare his interpretation of the above-mentioned issues with the interpretation of the mystics before him, while narrating the expressions that Deylami has quoted from the Torah in explaining some religious and mystical issues

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Torah
  • Mystical Interpretations of the Quran
  • Shams al-Din Deylami
  • Tasdigh al-Maaref

مراجع

قرآن کریم.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1378). عیون اخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1398). التوحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌حنبل، احمد (بی‌تا). مسند الإمام أحمد بن حنبل، بیروت: دار صادر.
ابو حمزه ثمالی، ثابت ‌بن دینار (1420). تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دار المفید.
ابو ریه، محمود (1970). شیخ المضیره أبو هریره، قاهره: دار المعارف.
ابو نعیم اصفهانی، احمد ابن عبدالله (1399). حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، قاهره: مکتبه السعاده.
اذکایی، پرویز (1380). همدان‌نامه: بیست گفتار درباره مادستان، همدان: مادستان.
اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل (1397). الابانه عن اصول الدیانه، تصحیح: فوقیه حسین محمود، قاهره: دار الانصار.
باغستانی، اسماعیل (1383). «تورات در منابع اسلامی»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: غلام‌علی حداد عادل، تهران: کتاب مرجع، ج8.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1422). صحیح البخاری، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، دمشق: دار طوق النجاه.
بقلی، روزبهان (1426). مشرب الارواح، بیروت: دار الکتب العلمیه.
بقلی، روزبهان (2008). عرائس البیان فی حقائق القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد (1923). الآثار الباقیه عن القرون الخالیه، تصحیح: ادوارد زاخاو، لایپزیگ: هاراسوئیت.
پورجوادی، نصراللّه (1375). رؤیت ماه در آسمان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تستری، سهل (1423). تفسیر التستری، بیروت: دار الکتب العلمیه.
حموی، یاقوت (1397). معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
دیلمی، شمس ‌الدین محمد بن عبد الملک (1397). تصدیق المعارف، به کوشش: سعید کریمی، تهران: عهد الست.
دیلمی، شمس ‌الدین محمد بن عبد الملک (بی‌تا). الجمع بین التوحید والتعظیم، استانبول: مجموعه شهید علی‌پاشا، نسخه شماره 13/1346.
ذهبی، شمس‌الدین (1405). سِیرُ أعلام النُّبَلاء، تصحیح: شعیب أرناؤوط، بیروت: مؤسسه الرساله.
ذهبی، شمس‌الدین (1417). تاریخ الإسلام، تصحیح: عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی.
رازی، ابوالفتوح (1365). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
زمخشری، جار اللّه (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سلمی، ابوعبدالرحمان (1369). مجموعه آثار ابوعبدالرحمان سلمی، به کوشش: نصراللّه پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شرف الدین، عبدالحسین (بی‌تا). أبوهریره، قم: انصاریان.
طبرسی، فضل ‌بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: بی‌نا.
طبری، محمد بن جریر (1420). جامع البیان فی تأویل القرآن، تحقیق: احمد محمد شاکر، بیروت: مؤسسه الرساله.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1411). مصباح المتهجد، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: احمد حبیب عاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد (1341). تمهیدات، تصحیح: عفیف عسیران، تهران: دانشگاه تهران.
غزالی، محمد (بی‌تا). احیاء علوم الدین، تحقیق: عبد الرحیم بن حسین حافظ عراقی، بیروت: دار الکتاب العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب: التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قاضی عبد الجبار، عبد الجبار بن احمد (1384). شرح الاصول الخمسه، حقّقه و قدّم له: عبد الکریم عثمان، قاهره: مکتبه وهبه.
قشیری، عبد الکریم (2000). لطائف الاشارات: تفسیر صوفی کامل للقرآن الکریم، قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب، الطبعه الثالثه.
کتاب مقدس: کتب عهد عتیق و عهد جدید (1183). بی‌جا: انجمن کتاب مقدس ایران.
کتاب‌هایی از عهد عتیق، کتاب‌های قانونی ثانی، بر اساس کتاب مقدس اورشلیم (1380). ترجمه: پیروز سیار، تهران: نی.
کریمی، سعید (1393). «رجال غیب»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: غلام‌علی حداد عادل، تهران: کتاب مرجع، ج19.
کلاباذی، ابوبکر (1933). التعرّف لمذهب التصوف، مصر: مطبعه السعاده.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1387). الکافی، قم: دارالحدیث.
محیی ‌الدین ابن‌ عربی، محمد بن علی (1365). فصوص الحکم، تصحیح: ابو العلاء عفیفی، بیروت: دار الکتاب العربی.
محیی ‌الدین ابن‌ عربی، محمد بن علی (بی‌تا). الفتوحات المکیه، قاهره: دار الکتب العربیه الکبری.
مستملی بخاری، اسماعیل (1363). شرح التعرفّ لمذهب التصوّف، تصحیح: محمد روشن، تهران: اساطیر.
مقدسی، مطهر بن طاهر (1351). آفرینش و تاریخ، ترجمه: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ج5.
مقدسی، مطهر بن طاهر (1962). البدء والتاریخ، تصحیح: کلمان هوار، تهران: مکتبه الاسدی، چاپ افست.
میبدی، احمد بن محمد (1371). کشف الاسرار و عدّه الابرار، تصحیح: علی‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.
نیشابوری، مسلم‌ بن حجّاج (1403). صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.
هجویری، علی بن عثمان (1383). کشف المحجوب، تصحیح: محمود عابدی، تهران: سروش.
Rabbi Benjamin of Tudela (1840). The Itinerary, Translated and edited by A. Asher, Vol. 1, London and Berlin.
 
 
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار