واکاوی شر در دو زمینه الاهیات ارتدوکس و رمان برادران کارامازوف اثر فئودور داستایفسکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی ادبان (الاهیات مسیحی)، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه زبان روسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

مسئله شر ارتباط انسان با خدای قادر و عالم و خیرخواه محض را در عمل دچار تزلزل می‌کند و ارتباط انسان‌ها با یکدیگر را تحت‌الشعاع تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم خود قرار می‌دهد. هدف از انتخاب رمان به عنوان بخشی از پژوهش الاهیاتی، اتخاذ روش حصرگرایانه و روش میان‌رشته‌ای بود تا با رویکرد ادبیات بتوان ابعادی از معنا را در سطحی متفاوت دید. در این مقاله ماهیت، مصداق، و کارکرد شر، نسبت انسان با شر، نسبت شر و گناه اولیه، و مواجهه کلیسا با شر، با تکیه بر دیدگاه متألهان قدیم و جدید ارتدوکس از یک سو، و مفاهیم الاهیاتی متن رمان برادران کارامازوفِ فئودور داستایفسکی از سوی دیگر، بررسی شده ‌است. برخلاف دیدگاه الاهیات کاتولیک و پروتستان، گناه اولیه در الاهیات ارتدوکس موضوعیت چندانی ندارد. اعتقاد داستایفسکی به پاک‌بودن کودکان از گناه اولیه نیز هم‌راستا با سنت ارتدوکس است، اما علی‌رغم مواضع متفاوت ارتدوکس­ها، در رمان مذکور بخشایش همه گناهکاران مد نظر نویسنده است. همچنین، در الاهیات ارتدوکس از کارکردهای شر، معرفت نیک و بد است، اما در رمان مذکور این معرفت ارزشمند نیست. تأثیرپذیری داستایفسکی از الاهیات ارتدوکس در رمان برادران کارامازوف، و دَرهم‌آمیختگی، وابستگی و مکمل‌بودن شر و خیر از نتایج این پژوهش است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring Evil in Two Fields of Orthodox Theology and the Brothers Karamazov by Fyodor Dostoevsky

نویسندگان [English]

  • Seyyedeh Maryam Sarmadi 1
  • Hamid Bakhshandeh 2
  • Eliass Arefzadeh 2
  • Abtin Golkar 3
1 PhD Student in Comparative Studies of Religion (Christian Theology), University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Ebrahimi Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Russian Language, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran,
اندرسون، سوزان لی (1385). فلسفه داستایفسکی، ترجمه: خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
ایوانوف، ویاچسلاو (1372). داستایفسکی، آزادی و زندگی تراژیک، ترجمه: رضا رضایی، تهران: البرز.
پترسون، مایکل؛ هاسکر، ویلیام؛ رایشنباخ، بروس؛ بازینجر، دیوید (1379). عقل و اعتقاد دینی، ترجمه: احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو، چاپ سوم.
پورمحمدی، نعیمه (1398). درباره شر: ترجمه مقالاتی برگزیده در فلسفه و الاهیات شر، قم: کتاب طه، چاپ دوم، ج1.
تالیافرو، چارلز؛ و دیگران (1394). عقل و دین و مسئله شر: گفت‌وگوی استادان مسلمان و مسیحی، بی‌جا: ندای فطرت.
تروایا، هانری (1369). داستایفسکی، ترجمه: حسین‌علی هروی، بی‌جا: نیلوفر، چاپ اول.
تسوایگ، اشتفان (1383). سه استاد سخن: بالزاک، دیکنز، داستایفسکی، ترجمه: محمدعلی کریمی، تهران: نی، چاپ اول.
داستایفسکی، فئودور میخائیلوویچ (1384). برادران کارامازوف، ترجمه: صالح حسینی، تهران: ناهید (نشر الکترونیکی فیدیبو)، چاپ ششم، ج1-2.
رستگاری، مصطفی (1383). فئودور داستایفسکی: قصه‌گوی مصائب بی‌خدایی، اهواز: نشر رَسِش، چاپ اول.
ژیلسون، اتین (1389). تاریخ فلسفه مسیحی در قرون وسطا، ترجمه: رضا گندمی‌ نصرآبادی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب و سمت، چاپ اول.
سیمونز، ارنست (1375). سنجش هنر و اندیشه فئودور داستایفسکی، ترجمه: امیر جلال‌ا‌لدین اعلم، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
شرفی، آرمین؛ اعوانی، مهین (1397). «بررسی جایگاه مسئله شر در آثار داستایفسکی و تحلیل پاسخ‌های او به این مسئله»، در: اندیشه دینی، دوره 18، ش3 (68)، ص85-108.
 
طرابلسی، عدنان (1989). الرؤیه الأرتدوکسیه للإنسان: الأنتروپولوجیا الصّوفیه، بی‌جا: منشورات النور.
فرامرز قراملکی، احد (1380). روش‌شناسی مطالعات دینی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ اول.
گریک، هورست یورگن (1383). «برادران کارامازوف: بررسی آخرین رمان داستایفسکی»، ترجمه: محمد ربوبی، در: کارنامه، ش45، ص20-22.
لین، تونی (1380). تاریخ تفکر مسیحی، ترجمه: روبرت آسریان، تهران: فرزان روز، چاپ اول.
محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی ضد روش: مراحل و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی، تهران: جامعه‌شناسان، ج2.
میرسکی، د. س. (1372). تاریخ ادبیات روسیه، تصحیح: فرانسیس ج. وایتفیلد، ترجمه: ابراهیم یونسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم، ج1.
ویور، مری جو (1381). درآمدی به مسیحیت، ترجمه: حسن قنبری، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چاپ اول.
هلت‌کار، ادوارد (1392). داستایفسکی: جدال شک و ایمان، ترجمه: خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو، چاپ چهارم.
هیک، جان (1390). فلسفه دین، ترجمه: بهزاد سالکی، تهران: مؤسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی، چاپ چهارم.
 
Berdyaev, Nicolas (1960). The Destiny of Man, New York: Harper & Brothers.
McGuckin, John Anthony (2008). The Orthodox Church: an Introduction to its History, Doctrine, and Spiritual Culture, Oxford: Blackwell.
Nicewicz Carroll, Alexandra (2015). "Reimaging Woland: The Shadow Archetype and the Paradox of Evil in the Master and Margarita”, The Russian Review 74, pp. 419-434.
Ware, Kallistos (1986). The Orthodox Way, Crestwood NY: St Vladimir’s Seminary Press.