بررسی وجوه تشابه و تفاوت جنبش حروفیه و اخوان‌الصفا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهرری، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهرری، تهران، ایران

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهرری، تهران، ایران

چکیده

عدالت‌باوری و ظلم‌ستیزی در ادوار مختلف ایران‌زمین باعث بروز بسیاری از نحله‌های فکری و سیاسی در این کشور شده است؛ حروفیه و اخوان‌الصفا از جمله فرقه‌هایی هستند که با رویکرد عدالت‌گستری در ایران ظهور کردند؛ و اگرچه با هم مفارقت زمانی دارند، اما در هر دو حوزه نظر و عمل نسبت‌های در خور ‌توجهی دارند؛ در حوزه نظر، حروفیه نیز همانند اخوان‌الصفا بر سیادت کلمه و حرف تأکید بسیار دارند و معتقدند فقط کلمه از اصالت و مانایی برخوردار است. به بیان کلی، حوزه عمل یا همان سیاست عملی محل اصلی مناقشه این دو با یکدیگر است؛ این در حالی است که در عالم نظر تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد؛ بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که مبانی نظری و عملی شریعت از دیدگاه اخوان‌الصفا و حروفیه چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد؛ فرضیه پژوهش حاضر این است که اخوان‌الصفا و حروفیه اگرچه در حوزه مبانی نظری شریعت اشتراک نظر دارند، اما در حوزه عملی شریعت، که در پیوند با سیاست است، با هم تفاوت دارند. این پژوهش با هدف بررسی کلیات فکری و عملی اخوان‌الصفا و حروفیه در حوزه‌های دین و سیاست به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Similarities and Differences between Horufiyeh Movement and Ekhwan Al-Safa

نویسندگان [English]

  • mostafa abdollahi 1
  • ramin yalfani 2
  • Mahboubeh Sharafi 3
1 PhD Student in Islamic History, Islamic Azad University, Yadegar-e-Imam Khomeini Branch, Shahr-e-Rey, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of History, Islamic Azad University, Yadegar-e-Imam Khomeini Branch, Shahr-e-Rey, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of History, Islamic Azad University, Yadegar-e-Imam Khomeini Branch, Shahr-e-Rey, Tehran, Iran
چکیده [English]

Believing in justice and defeating oppression in different periods of Iran's history have created many intellectual and political schools; Horufiyeh and Ekhwan Al-Safa are among the sects that emerged in Iran with a justice-spreading approach. Although they differ in time, they have remarkable proportions in both field of thought and action; Horufiyeh like Ekhwan Al-Safa, theoretically, places great emphasis on the superiority of words and letters, and believe that only words enjoy originality. In general, the sphere of action i.e. practical policy is the main point of contention between the two sects; however, there is, theoretically, not much difference between them. Accordingly, the main question of the present study is what are the similarities and differences between the theoretical and practical foundations of Sharia from the perspective of the Ekhwan al-Safa and Horufiyeh? The hypothesis of the research is that although Ekhwan Al-Safa and Horufiyeh share the same views in the field of theoretical foundations of Sharia, they differ in the field of practical foundations, which is related to politics. Using a descriptive and analytical method, this research has been carried out with the aim of examining the intellectual and practical generalities of Ekhwan Al-Safa and Horufiyeh in the fields of religion and politics

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ekhwan Al-Safa
  • Horufiyeh
  • Intellectual Structure
  • Political and Religious Action

مراجع

آژند، یعقوب (۱۳۶۹). تاریخ ایران در دوره تیموریان، تهران: جامی.
ابرو، حافظ (1982). مجمع ‌التواریخ السلطانیه، تصحیح: دورویتا کرافولسکی، ویسبادن: بی‌نا.
ابن حجر عسقلانی، احمد ابن علی (1392). انباء الغمر بانباء العمر، حیدرآباد: بی‌نا.
اخوان‌ الصفا (بی‌تا). رساله جامعه الجامعه، تحقیق و تقدیم: عارف تأمر، بیروت: منشورات دار مکتبه الحیاه.
امین، احمد (1364). ظهر الاسلام، بیروت: دار الکتاب العربی.
جلالی، یدالله (1372). زندگی و اشعار عماد‌الدین نسیمی، تهران: نی.
حجاب، محمد فرید (1982). الفلسفه الساسیه عند اخوان الصفاء، مصر: العامه للکتاب.
حقیقت، عبدالرفیع (بی‌تا). نهضت‌های فکری ایرانیان از آغاز قرن چهارم تا پایان قرن ششم، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
خنجی، فضل‌الله بن روزبهان (1375). مهمان‌نامه بخارا، تهران: سمت.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1362). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: خیام، ج3.
خیاوی، روشن (۱۳۷۹). حروفیه: تحقیق در تاریخ و آرا و عقاید، تهران: آتیه.
زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۹). جست‌وجو در تصوّف ایران، تهران: امیرکبیر.
سخاوی، شمس الدین محمد (1971). الضوء اللامع القرن التاسع، بیروت: دار المکتبه.
الشیبی، کامل مصطفی (1359). تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ترجمه: علی‌رضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
الفاخوری، حنا؛ الجر، خلیل (1376). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.
فشاهی، محمدرضا (1354). مقدمه‌ای بر سیر تفکر در قرون ‌وسطا، تهران: گوتنبرگ.
گروهی از نویسندگان (بی‌تا). رسائل اخوان ‌الصفاء و خلان الوفا، بیروت: دار صادر.
گولپینارلی، عبدالباقی (۱۳۷۴). فهرست متون حروفیه،ترجمه: توفیق سبحانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
مقریزی، تقی الدین (بی‌تا). العقود الفریده فی تراجم الاعیان المفیده، قم: دار الحدیث.
نافجی، نصرالله (بی‌تا). خواب‌نامه، نسخه خطی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران.
نصر، سید حسین (۱۳۵۹). نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت، تهران: خوارزمی.
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار