تحلیل و بررسی دیدگاه عبدالکریم سروش درباره علم امامان شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

هم‌زمان با پیدایش مسئله امامت، شیعیان با استناد به سخنان پیامبر اعظم k برای برخورداری امامان از علم ویژه بیش از هر ویژگی دیگر اصرار ورزیدند. در تثبیت امامت نقش کلیدی برای آن قائل شدند و با رویکردهای مختلف در زمره مباحث کلامی به آن نظر انداختند. از جمله نواندیشانی که اخیراً با رویکرد تکثرگرایانه درباره جایگاه و مرجعیت علمی امامان b اظهارنظر کرده، عبدالکریم سروش دباغ است. او از چند جهت باورمندی شیعیان به جایگاه علمی امامان را نقد کرده، و از اساس اندیشه‌ای غالیانه به شمار آورده است! در این جستار می‌کوشیم با تحلیل و بررسی گفتار و نوشتار وی چند مسئله مهم را روشن کنیم: 1. دوگانه‌پنداری او درباره علوم وحیانی امامان پس از پیامبر اکرم k؛ 2. استفاده ابزاری از غزالی برای هم‌داستان جلوه‌دادن او با خود؛ 3. واردکردن اتهام غلو به شیعیان به دلیل باورداشتن به علم وحیانی امامان.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis and Review of Abd al-Karim Sorush's View on the Knowledge of Shiite Imams

نویسنده [English]

  • Mohammad Hasan Nadem
Associate Professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Simultaneously with the emergence of the issue of Imamate, the Shiites, citing the words of the Holy Prophet (S), insisted on the special knowledge of the Imams more than any other features. They assigned it a key role in establishing the Imamate and considered it as a theological issue with different approaches. Abd al-Karim Sorush Dabbagh is one of the modern thinkers who has recently commented on the position and scientific authority of the Imams (AS) with a pluralistic approach. He has criticized the Shiites' belief in the scientific position of the Imams in several ways, and has basically considered it an exaggerated idea. In this article, by analyzing and reviewing his speech and writing, we try to clarify some important issues including: 1. His dualism about the revelatory knowledge of the Imams after the Holy Prophet (S) 2. His instrumental use of al-Ghazzali to show him as an accomplice; 3. Accusing the Shiites of exaggeration for believing in the revelatory knowledge of the Imams (AS).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revelatory Knowledge
  • Imam's Knowledge
  • Pluralism
  • Sorush
  • Ghazzali
قرآن کریم.
ابن طاووس، رضی الدین (1400). الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، قم: مطبعة الخیام.
بهمن‌پور، محمدسعید (12/6/1384). «جشن ختم دین را گرفته‌اید، نه ختم نبوت: نامه دوم»، در: www.mehrnews.com
بهمن‌پور، محمدسعید (24/5/1384). «تأسفی بر سخنان یک دوست: نامه اول»، در:
www.roshanfekriedini.blogfa.com/post/40
پاکتچی، احمد (1372). «ابوحنیفه»، در: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: محمدکاظم موسوی بجنوردی تهران: مرکز انتشارات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج5.
سروش، عبدالکریم (1/6/1384). «پاسخ به نقد اول آقای بهمن‌پور»، در:
www.drsoroush.com/Persian/By_DrSoroush/P-CMB-13830601
سروش، عبدالکریم (1381). «وحی و نبوت»، در: مجله آفتاب، ش15، ص65-74.
سروش، عبدالکریم (1392). بسط تجربه نبوی، تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم (3/5/1384). «تشیع و چالش مردم‌سالاری»، سخنرانی در جمع دانشجویان ایرانی، پاریس: دانشگاه سوربن، در: www.drsoroush.com
سروش، عبدالکریم (3/7/1384). «پاسخ به نقد دوم آقای بهمن‌پور»، در:
www.drsoroush.com/Persian/By_DrSoroush/P-CMB-13830704-SoroushToBahmanpur2.html
غزالی، محمد ابن محمد (1383). مشکات الانوار فی توحید الجبار، حققها و قدم لها: الدکتور ابو العلاء عفیفی، القاهره: الدار القومیة والنشر.
غزالی، محمد ابن محمد (1993). المنقذ من الضلال والموصل الی ذی العزة والجلال، محقق: علی بو ملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
غزالی، محمد ابن محمد (1988). مجموعة رسائل الامام الغزالی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
غزالی، محمد بن محمد (1400). رسالة فی العلم الدنی، ضمیمه علم امام: مجموعه رسائل، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
قفاری، ناصر بن عبد الله (1415). اصول المذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة: عرض ونقد، بی‌جا: الطبعة الثانیة.
کلبرگ، اتان (1391). «محدَّث»، ترجمه: مصطفی حقانی فضل، در: امامت‌پژوهی، ش6، ص215-226.
گلی، جواد؛ یوسفیان، حسن (1389). «جریان‌شناسی نومعتزله»، در: معرفت کلامی، ش3، ص115-142.
نادم، محمدحسن (1398). جستارهای اعتقادی: علم امام، قم: مؤسسه معارف اهل بیت b.
نادم، محمدحسن؛ الحیدری، ابرار (1398). «بررسی انقطاع وحی و انفتاح باب الهام در اندیشه امامیه»، در: قبسات، ش93، ص152-176.