قاعده الزام، راهکار تعامل با اهل کتاب در عقود و ایقاعات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادیان (الاهیات مسیحی)، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.22034/jrr.2023.272341.1837

چکیده

ضرورت تعامل با شهروندان اهل کتاب با وجود اختلافات فراوان در اعتقاد و احکام شرعی، ضروری است و اختصاصی به زندگی در جامعه اسلامی ندارد. اگرچه خاستگاه این اختلافات اختلاف در عقیده است ولی فقط از طریق قواعد و مبانی فقهی حل‌شدنی است. فقه شیعه ظرفیت‌هایی دارد که می‌تواند در قالب اصول و قواعد کلی، بسیاری از موانع این تعاملات را از میان بردارد تا علاوه بر آسان‌سازی تعاملات اجتماعی، زمینه گفت‌وگوی بین‌الادیانی را نیز فراهم کند. یکی از قواعد اصلی و راه‌گشا در حل این مسئله، قاعده فقهیه الزام است. مدلول قاعده الزام، پذیرش و نیز پذیراندن احکامی است که صاحبان ادیان به آن معتقدند، اگرچه برخلاف فقه شیعه باشد. قلمرو جریان قاعده الزام، ابواب گوناگون فقهی همانند بیع، اجاره، وقف، طلاق، نکاح، ارث و دیات است. قاعده به اختلافات مذهب شیعه با سایر مذاهب اسلامی اختصاص ندارد، بلکه نفوذ احکام هر صاحب دینی را که متیقن آن اهل کتاب‌اند شامل می‌شود. تردیدی نیست که با حل موانع زندگی شخصی و اجتماعی در عرصه‌های گوناگون، زمینه برای گفت‌وگوی بین‌الادیانی و مطرح‌کردن منطق بلند قرآن و اسلام نیز فراهم می‌شود. با این بیان، بررسی قاعده الزام به عنوان قانونی راه‌گشا در روابط اجتماعی بین‌الادیانی از جوانب گوناگون، از جمله مدلول قاعده، مدارک قاعده و مصادیق تطبیقی قاعده در پژوهشی مستقل ضروری است. مقاله پیش رو عهده‌دار این موضوع است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Rule of Obligation, the Way to Interact with People of the Book in Unilateral and Bilateral Contracts

نویسندگان [English]

  • Gholam Abbas Hashemi 1
  • mehrab sadeghnia 2
  • mohammad tagi ansaripour 3
1 PhD Student in Religions (Christian Theology), University of Qom, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Abrahamic Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Abrahamic Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Interaction with the People of the Book is necessary despite the many differences in beliefs and rulings, and it is not specific to living in an Islamic society. Although the origin of these distinctions is a difference in creed, it can only be resolved through jurisprudential rules and foundations. By using general principles and rules, Shiite jurisprudence has the capacity to remove many obstacles to these interactions in order to facilitate interfaith dialogue and social interactions. One of the main and problem-solving rules for this issue is the jurisprudential rule of obligation. It means to accept and make someone accept the rulings that the religious people believe in, even if it is against Shiite jurisprudence. The scope of this rule covers various jurisprudential subjects such as sale, lease, endowment, divorce, marriage, inheritance, and blood money. The rule is not limited to the differences between Shiites and other Islamic sects but also applies to the followers of other religions, especially the People of the Book. There is no doubt that by solving the obstacles of personal and social life in various fields, the ground for inter-religious dialogue and presenting the rich logic of the Quran and Islam is also provided. Therefore, it is necessary to examine the rule of obligation, its meaning, evidence, and examples as a law that opens the way for inter-religious social relations from various aspects. Hence, the present article deals with this topic

کلیدواژه‌ها [English]

  • People of the Book
  • Rule of Obligation
  • Unilateral Contracts
  • Bilateral Contracts
ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: انتشارات اسلامی.
بجنوردی، سید حسن (1419). القواعد الفقهیة، قم: الهادی.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: آل البیت (ع).
حلبی، ابو الصلاح (1403). الکافی فی الفقه، بی‌جا: کتاب‌خانه امیرالمؤمنین.
حلی، نجم الدین (1408). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویی، سید ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم.
خویی، سید ابوالقاسم (1434). معجم رجال الحدیث، قم: انتشارات اسلامی.
شوشتری، محمدتقی (1432). قاموس الرجال، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی.
طوسی، محمد بن الحسن (1400). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، بیروت: دار الکتب العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1378). تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد بن الحسن (1407). الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.
عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (بی‌تا). اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة، بیروت: دار التراث.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین (1403). مسالک الافهام، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین (1398). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، منشورات جامعة النجف الدینیة.
مغنیه، محمد جواد (1402). الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت: بی‌نا، الطبعة السابعة.
مکارم شیرازی، ناصر (1411). القواعد الفقهیة، قم: مدرسه امیرالمؤمنین.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.