تأثیر کهانت بر پیدایش متنبیان صدر اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه الزهراء

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بیرجند

چکیده

در طول تاریخ، هم‌زمان پس از درگذشت رهبران مذهبی و سیاسی برجسته، افرادی ظهور کرده‌اند که خود را در جایگاه رهبر راستین قرار می‌دادند. چنین رویدادی در جزیرة‌العرب به دلیل سلطه نظام قبیله‌ای و رسوبات فرهنگ جاهلی قریب‌الوقوع بود. متنبیان صدر اسلام، از باورهای عوام به سحر و جادو بهره می‌بردند و با انجام‌دادن برخی حرکات نمایشی و سخنان سجع‌آمیز سعی در اغفال مردم داشتند. نکته مهم، پیوند عمیق کهانت و به طور عام جادوگری با ریاست دینی است. این مقام در جزیرة‌العرب بر عهده کاهنان بود که از آموخته‌ها و توانایی‌های خود در این حوزه برای تثبیت مقام نبوت استفاده کردند. در مقاله حاضر، پس از شناسایی ویژگی‌های جادو و کهانت، در صدد تطابق آن با گفتار و اعمال متنبیان برآمده‌ایم. نتایج نشان می‌دهد که سخن و عمل متنبیان بر دو محور اصلی کهانت، وابستگی و تزویر، تطابق کامل دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Soothsaying on the Emergence of False Prophets in the Early Islamic Era

نویسندگان [English]

  • razieh sirousi 1
  • mohammad hassan elahi zadeh 2
1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه الزهراء
2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بیرجند
چکیده [English]

Throughout history, when prominent religious and political leaders died, people emerged who claimed to be the true leaders. Such an event was likely in the Arabian Peninsula, because of the predominance of the tribal system and sediments of their Jāhilī (Ignorant) culture. False prophets in the early Islamic period exploited laypeople’s belief in magic and spell, and tried to deceive people with certain dramatic moves and rhymed words. What matters is the deep connection between soothsaying (kihāna), and magic in general, on the one hand, and religious headship, on the other. Such a position was occupied by kāhins (soothsayers) who drew upon their knowledge and powers to establish the position of prophethood. In this paper, we identify the features of magic and soothsaying, and then apply them to words and deeds of false prophets. The findings show that their words and deeds fully match two central features of soothsaying: dependence and deception.

کلیدواژه‌ها [English]

  • false prophets
  • soothsaying
  • magic
  • Prophet Muhammad
  • early Islamic era

منابع

ابن الاثیر، عز الدین ابوالحسن علی (1385). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
ابن ‌الجوزی، أبو الفرج عبد الرحمن بن علی (1412). المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1415). مجموع فتاوی شیخ ‌الاسلام، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، مدینة: وزارة الشؤون الاسلامیة والدعوة والارشاد السعودیة، ج15. 
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1408). دیوان المبتدأ والخبر فی تاریخ العرب والبربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، تحقیق: خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر.
ابن سینا، حسین بن عبداللّه (1389). الاشارات والتنبیهات، شارح: محمد بن محمد نصیرالدین طوسی، مقدمه: سید محمد عمادی حائری، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
ابن عابدین (1386). حاشیة ابن عابدین، مصر: مصطفی البابی الحلبی.
ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل (1407). البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1335). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
احمدی میانجی، علی (1419). مکاتیب الرسول (ص)، قم: دار الحدیث.
اوچ اوک، بحریه (1364). تاریخ پیامبران دروغین در صدر اسلام، ترجمه: وهاب ولی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بطاش کبری‌زاده، احمد بن مصطفی (1998). موسوعة مصطلحات مفتاح السادة و مصباح السیادة فی موضوعات العلوم، بیروت: مکتبة لبنان.
البلاذری، احمد بن یحیی (1417). انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار، ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر.
البیهقی، ابراهیم بن محمد (بی‌تا). المحاسن والمساوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
الثعالبی النیشابوری، عبدالملک بن محمد (1344). ثمار القلوب فی المضاف والمنسوب، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: دار المعارف.
الحموی، یاقوت بن عبداللّه (1995). معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
رافعی، مصطفی صادق (1360). اعجاز قرآن و بلاغت محمد (ص)، ترجمه: عبدالحسین ابن‌الدین، قم: بنیاد قرآن.
الطبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الأمم والملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
علی، جواد (1422). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دار الساقی.
فریزر، جیمز جرج (1386). شاخه زرین: پژوهشی در جادو و دین، ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
مسعودی، أبوالحسن علی ‌بن ‌الحسین (1409). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم: دار الهجرة.
المقدسی، مطهر بن طاهر (بی‌تا). البدء والتاریخ، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
همیلتون، ملکم (1381). جامعه‌شناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: مؤسسه انتشاراتی بنیان.
الیعقوبی، ابن‌ واضح (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.