نگرشی بر دین مادی‌ها بر پایه تحلیل دو نبشته نوبابلی و توالی شاهان آنها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی دوره تاریخی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 استاد باستان‌شناسی دوره تاریخی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دوره تاریخی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

10.22034/jrr.2023.330216.1991

چکیده

درباره باورهای مذهبی مادی‌ها، دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. برخی اینان را پیرو کیش زرتشتی می‌دانند و گروهی دیگر، نظری مخالف آن دارند. اینکه گروه‌های مختلف مادی، آیا از دینی یکسان برخوردار بوده‌اند و اینکه این دین، چه صفاتی داشته و تا چه حد به دین ایرانی زرتشتی یا به باورهای مشترک و رایج جمعیت‌های میان‌رودانی نزدیک بوده، موضوعی است که در این پژوهش بررسی می‌شود. برخلاف برخی از دیدگاه‌ها که بر تأثیر جهان‌بینی میان‌رودان بر نگرش ایرانی‌تباران ساکن مناطق غربی فلات ایران پافشاری می‌کنند، در پژوهش پیش رو دیده شد که چه بر مبنای محتوای منابع مکتوب دست اول که سندهای میان‌رودانی هستند و چه پیرو گزارش‌های یونانی‌زبان که منابع دست دوم محسوب می‌شوند و چه بر اساس برخی عناصر فرهنگی خود مادی‌ها (مانند نام‌های فردی)، دین غالب این گروه جمعیتی ایرانی‌تبار، از یک سو، علائمی از نزدیکی به دین زرتشتی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر، تفاوت‌هایی آشکار با باورهای میان‌رودانی را بیان می‌کند. اینکه ذهنیت مذهبی بخشی از مادی‌ها، در ضدیت کامل با فرهنگ دینی حاکم بر میان‌رودان بوده است، بنیاد نوشته کنونی را تشکیل می‌دهد

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Look at the Religion of the Medes Based on the Analysis of Two Neo-Babylonian Inscriptions and the Sequence of Their Kings

نویسندگان [English]

  • Sorena Firouzi 1
  • Reza Mehrafarin 2
  • Muhammad Amin Saadat Mehr 3
1 Ph.D. Graduate in Historical Archeology, Mazandaran University, Babolsar, Iran
2 Professor in Historical Archeology, Mazandaran University, Babolsar, Iran
3 Ph.D. Student in Historical Period Archeology, Mazandaran University, Babolsar, Iran
چکیده [English]

Various views have been proposed about the religious beliefs of the Medes. Some consider them followers of Zoroastrianism and others have the opposite opinion. This research deals with the following questions: Did different groups of the Medes have the same religion? What are the characteristics of their religion? To what extent was it akin to Zoroastrianism or the common beliefs of the people of Mesopotamia? Contrary to the views insisting on the influence of Mesopotamia worldview on the attitude of Iranians living in the western regions of the Iranian Plateau, the present study shows that based on the content of Mesopotamian documents as the first-hand written sources, Greek-language reports as the second-hand sources, and according to some cultural elements of the Medes (e.g. individual names), the dominant religion of this group of Iranian descent, on the one hand, has similarities to Zoroastrianism and on the other hand, has clear differences with Mesopotamia beliefs. The fact that the religious mentality of a group of the Medes was in complete opposition to the religious culture ruling Mesopotamia forms the foundation of the current paper

کلیدواژه‌ها [English]

  • Medes
  • Zoroastrianism
  • Umman-manda
  • Assyrian
  • Babylonia
  • Nabonidus

مراجع

اوستا: کهن‌ترین سرودهای ایرانیان (1379). ترجمه: جلیل دوست‌خواه، تهران: مروارید، چاپ پنجم، ج1-2.
بندهش (1380). ترجمه: مهرداد بهار، تهران: توس، چاپ دوم.
تورات: کتاب مقدس (1895). ترجمه رابرت بروس و کاراپت اوهانس، تهران: مؤلف.
خلاصه فوتیوس: خلاصه تاریخ کتسیاس، از کورش تا اردشیر (۱۳۸۰). ترجمه:‌ کامیاب خلیلی، تهران: کارنگ.
خورنی، موسی (1380). تاریخ ارمنیان، ترجمه: ادیک باغداساریان، تهران: مؤلف.
دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ (1345). تاریخ ماد، ترجمه: کریم کشاورز، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
زرین‌کوب، روزبه (1387). «بنیان‌گذاری اتحاد مادها و اهمیت منبع‌شناسی آن»، در: مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران)، دوره 59، ش185، ص99-112. 
زنر، آر. سی. (1384). طلوع و غروب زرتشتی‌گری، ترجمه: تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.
سوزینی، فرانسواز؛ هرن‌اشمیت، کلاریس؛ و ملبرن-لابا، فلورنس (1387). سنگ‌نبشته داریوش بزرگ در بیستون (عیلامی-هخامنشی)، ترجمه: داریوش اکبرزاده، تهران: پازینه.
شارپ، رلف نارمن (1384). فرمان‌های شاهنشاهان هخامنشی، تهران: پازینه، چاپ دوم.
طبری، محمد بن جریر (۱۳۵۳). تاریخ طبری، ترجمه:‌ ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ج2.
علی‌یاری بابلقانی، سلمان (1394). تحریر ایلامی کتیبه داریوش بزرگ در بیستون، تهران: مرکز.
علی‌یف، اقرار (1388). پادشاهی ماد، ترجمه: کامبیز میربهاء، تهران: ققنوس.
گردیزی، عبدالحی بن ضحاک (1363). زین الاخبار (تاریخ گردیزی)، تصحیح: عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
گزیده‌های زادسپرم (۱۳۶۶). ترجمه: محمدتقی راشد محصل، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مسعودی، علی بن حسین (1386). التنبیه والاشراف، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
ملبرن-لابا، فلورانس (1388). سنگ‌نبشته داریوش بزرگ در بیستون (رونوشت اکدی-بابلی)، ترجمه: داریوش اکبرزاده، تهران: پازینه.
نیبرگ، هنریک (1383). دین‌های ایران باستان، ترجمه: سیف‌الدین نجم‌آبادی، کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
 
Adali, S. F. (2009). Ummān-manda and ita Significance in the First Millenium B.C, Doctor of Philosophy, Facaulty of Arts, Department of Classics and Ancient History, University of Sydney.
Agapius (1909).  The Universal History, Translated by Alexander Vasiliev, part 2. pp.1-287. available at 2022:
Bagg A. M. (2020). Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, herausgegeben im Auftrag des Sonderforschungsbereichs 19 von Heinz Gaube und Wolfgang Röllig I/261. Die Orts- und Gewässernamen der neuassyrischen Zeit Teil3: Babylonien, Urartu und die östlichen Gebiete. 7/3-1 & 7/3-2. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag.
Bendezu-Sarmiento J. & J. Lhuillier. (2015). “Sine Sepulchro Cultural Complex of Transoxiana (between 1500 and the Middle of the 1st Millennium BCE). Funerary Practices of the Iron Age in Southern Central Asia: Recent Work, Old Data, and New Hypotheses”, In: Archaologische Mitteilungen aus Iran und Turan, Band 45, Berlin: Dietrich Reimer Verlag GmbH, pp. 281-358.
Bigland, J. (1811). A Geographical and Historical View of the World: Exhibiting a Complete Delineation of the Natural and Artificial Features of Each Country, Vol. 4, Boston: Thomas B. Wait and Co.
Bivar, A. D. H. (2005). “Mithraism: A religion for the Ancient Medes”, Iranica Antiqua, Vol. 40, pp. 341-358.
Boroffka, N. G. O.; Sverchkov, L. M. (2013). “The Yaz II and III Pottery, Classification and Chronology viewed from Bandykhan, Southern Uzbekistan”, in: Pottery and Chronology of the Early Iron Age in Central Asia, Warszawa: The Kazimierz Michalowski Foundation, pp. 49-74
Boyce, M. (1975). A History of Zoroastriansim, Vol. 1, Leiden: Brill.
Britannica, T., Editors of Encyclopaedia (2008, November 13). “tonsure” Encyclopedia Britannica: www.britannica.com/topic/tonsure
Diakonoff, I. M. (1991). “ʿry Mdy: The cities of Medes”, in: Ah, Assyria: Studies in Assyrian History and Ancient near Eastern Historiography Presented to Hayim Tadmor, (eds). M. Cogan and I. Ephaʿal, pp. 13-20. Jerusalem: The Magnes Press, the Hebrew University.
Diodorus Siculus (1933). Library of History, Version of the Loeb Classical Library edition, Available at (2022): www.loebclassics.com
Dubova, N. A. (2019). “Gonur Depe-City of Kings and Gods, and the Capital of Margush Country (Modern Turkmenistan)”, In: Urban Cultures of Central Asia from the Bronze Age to the Karakhanids, Wiesbaden: Harrassowitz, pp. 29-53.
Duchesne-Guillemin, J. (1974). “Le dieu de Cyrus”, Acta Iranica, No. 3, pp. 11-21.
Eusebius, Chronicle, English Translation Version, Attalus Organization. Available at (2022): www.attalus.org/translate/eusebius4.html#7
Fournet, A. (2010). “About the Mitanni-Aryan Gods”, The Journal of Indo-European Studies, Vol. 38, No. 1, pp. 26-40.
Frame, G. (2021). Royal Incriptions of Sargon II, King of Assyria (721-705), The Royal Imcriptions of The Neo-Assyrian Period, Vol. 2, Pennsylvania: Eisenbrauns.
Fuchs, A. (1998). Die Annalen des Jahres 711 v. Chr. nach Prismenfragmenten aus Ninive und Assur, Helsinki: Casco Bay Assyriological Institute.
Gadd, C. J. (1923). The Fall of Nineveh, The Newly Discovered Babylonian Chronicle, London: Oxford University Press.
Galter, H. D., (2014). "Sargon II. und die Eroberung der Welt", in: H. Neumann; R. Dittmann and S. Paulus (Hrsg.), Krieg und Frieden im Alten Vorderasien CRRAI 52), Münster (AOAT401), pp. 329-344.
Grayson, K. A. (1996). Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC, II (858-745 BC), Toronto: University of Toronto Press.
Hertel, J. (1924). Die Zeit Zoroasters, Leipzig: [L.et.n.].
Herodotus. (1920). Histories. English translation by Alfred Denis Godley. Vol. 1. Available at (2022):
   https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0126
Herzfeld, E. (1968). The Persian Empire: Studies in Geography and Ethnography of the Ancient Near East, Wiesbaden: [L.et.n.].
Horowitz, W. (1998). Mesopotamian Cosmic Geography, Winona Lake: Eisenbrauns.
https://penelope.uchicago.edu/Thayer/e/roman/texts/diodorus_siculus/2a*.html
https://www.tertullian.org/fathers/agapius_history_02_part2.htm
Kent, R. G. (1950). Old Persian, Grammar, Texts, Lexicon, New Haven: American Oriental Society.
Lecomte, O. (2011). “Ulug Depe 4000 Years of Evolution between Plain and Desert”, Historical and Cultural sites of Turkmenistan, Discoveries, Researches and Restoration for 20 years of independence, Ashgabat: [L.et.n.], pp. 221–237.
Leichty, E. (2011). Royal Inscription of the Neo- Assyrian Period. The Royal Inscription of Essarhaddon, King of Assyria (680-669 BC). Winona Lake: Eisenbrauns.
Leloux, K. (2016). “The Battle of the Eclipse (May 28, 585 BC): A Discussion of the Lydo-Median Treaty and the Halys Border”, Journal of Interdisciplinary Research on War and Peace, No. 19, pp. 31-54.
Lenfant, D. (1996). “Ctésias et Hérodote, ou les réécritures de l’histoire dans la Perse achéménide”, Revue des Études Grecques, No. 109, pp. 348–380.
Levine, L. D. (1972). Two Neo-Assyrian Stelae from Iran, Toronto: Royal Ontario Museum.
Llewellyn-Jones, L.; Robson, J. (2010). Ctesias’s History of Persia, Tales of the Orient, London: Routledge, pp. 88-219.
Luckenbill, D. D. (1926). Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol. 1, Chicago: University of Chicago Press.
Luckenbill, D. D. (1927). Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol. 2, Chicago: University of Chicago Press.
Medvedskaya, I. N. (1999). “Media and its Neighbours I: The Localization of Ellipi”, Iranica antiqua, Vol. 34, pp. 53-70.
Medvedskaya, I. N. (2002). “Were the Assyrians at Ecbatana?”, The International Journal of Kurdish Studies Vol. 16, No. 1-2, pp. 45-57.
Novotny, J.; Jeffers, J. (2018). Royal Inscription of the Neo-Assyrian Period. The Royal Inscription of Ashurbanipal (668-631 BC), Winona Lake: Eisenbrauns.
Parpola, A. (2015). The Roots of Hinduism: The Early Aryans and the Indus Civilization, New York: Oxford University Press.
Pokorny, J. (1887). Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, Vol. 2, Bern: Francke.
Rigveda 10, In: Four Vedas, English trans. available at (2022): http://hinduonline.co/DigitalLibrary/SmallBooks/FourVedasEng.pdf
Radner, K. (2013). "Assyria and the Medes", in: D. T. Potts (Ed.), The Oxford Handbook of Ancient Iran, Oxford, pp. 442-456.
Sarianidi, V. I. (1998). Margiana and Protozoroastrism, Athens: [L.et.n.].
Sarianidi, V. I. (2005). Gonur-Depe. Turkmenistan. City of Kingsand Gods, Ashgabat: [L.et.n.].
Sarianidi, V. I. (2010). Zadolgo do Zaratuštry/ Long before Zaratushtra, Moscow: [L.et.n.].
Shenkar, M. (2006). “Temple Architecture in the Iranian World before the Macedonian”, Iran and Caucasus, No. 11, pp. 169-194.
Starr, I. (1990). State Archives of Assyria, Queries to the Sungod, Divination and Politics in Sargonid Assyria, Vol. IV, Helsinki: Helsinki University Press.
Stronach, D. (1968). “Nush-i Jan Tepe: a Mound in Media”, Journal of the Metropolitan Museum of Art, No. 28, pp. 77-88.
Stronach, D. (1978). “Excavations at Tepe Nush-i Jan”, Journal of the British Institute of Persian Studies, No. 16, pp. 1-28.
Tadmor, H.; Yamada, S. (2011). The Royal Incriptions of Tiglat-Pileser III (744-727 BC) and Shalmaneser V (726- 722 BC), Vol. 1. Winona Lake: Eisenbrauns.
Tavernier, J. (2007). Iranica in the Achaemenid Period (ca. 550-330 B.C.), Leuven: Peeters Publishers & Department of Oriental Studies.
Thureau-Dangin, F. (1912). Une relation de la huitième campagne de Sargon, Paris: Musée du Louvre.
Ungnad, A. (1943). “Ahura-Mazdâda und Mithra in Assyrischen Texts?„ Orientalistische Literaturzeitung, No. 46, pp. 193-201.
Weiershäuser, F.; Novotny, J. (2020). The Royal Inscriptions of Amēl-Marduk (561–560 BC), Neriglissar (559–556 BC), and Nabonidus (555–539 BC), Kings of Babylon, Royal inscriptions of the neo-Babylonian Empire, Vol. 2, Philadelphia: University of Pennsylvania Press
Zadok, R. (2002). The Ethno-linguistic Character of Northwestern Iran and Kurdistan in the Neo-Assyrian Period, Tel Aviv: Archaeological Center Publications.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار